AMAÇ:
Patlamaya karşı dayanıklı (Ex-Proof) cihazlarda "bakım"
kavramının önemi, normal işletme bakımından daha farklıdır
Çünkü
burada amaç patlamanın oluşması için gereken minimum enerjiyi patlayıcı
ortamda açığa çıkartmamaktır.
Patlamaya
karşı korumalı cihazların koruma özelliklerinin devam edebilmesi için en
uygun bakım türü "PERİYODİK BAKIM" dır
Cihazın normal rutin
işletme özelliklerinin sağlanmasına ilaveten; çalışılan ortamdaki
patlamaya karşı koruma özelliklerinin de sağlanıp sağlanmadığına özellikle
dikkat ve itina gösterilmelidir
Böylece
güvenilir bir çalışma ortamı yaratılabileceği gibi bakım ekonomisi ve işletme devamlılığı sağlanmış ve "KORUMA
TİPİNİN BÜTÜNLÜĞÜ" bozulmamış olur. Zira koruma tipi
özellikleri bir bütündür ve tüm özelliklerini aynı zamanda
sağlanması gerekir.
KORUMA
TİPLERİNE GÖRE UYULMASI GEREKEN BAKIM KURALLARI
Koruma
tipine göre ayrı ayrı bakım gerekebilir. Ancak tüm koruma tipleri için geçerli
olan genel bakım işlemleri(kuralları) da vardır.
KATALOG:
Cihazların katalog öngörüleri mutlaka yerine getirilmelidir.
YAĞLAMA:
Yağlamalar
muntazaman yapılmalıdır.
TOZLU
YERDE ÇALIŞAN CİHAZ:
Tozlu ve korozif etkilerin bulunduğu ve darbe etkilerine
maruz yerlerdeki bakım daha da sıklıkla yapılmalıdır.
FIRÇA
VE KONTAKLAR:
Normal çalışmasında ark çıkaran
-Kollektörlü
ve fırçalı motorlar,
-Devre kesicileri,
-Yol
vericilerin
fırça
ve kontakları değiştirilmeli; koruma ve kumanda devreleri kontrol
edilmelidir.
CIVATALAR:
Patlamaya karşı korumalı bir cihazın yüm bağlantı yerlerindeki civataların
"gerçek" tork değerinde
sıkılı
olması ve civata adetlerinin
"tam" olması sağlanmalıdır.
ÇATLAKLAR:
-
Metal kısımlardaki çatlaklar gözden geçirilmeli, çatlak varsa metal kısım
sağlamı ile değiştirilerek yenilenmeli,
-
Gözetleme pencerelerindeki çatlak ve kırıklarla,
-
Cam doldurma(macunlama veya kompuntlama) malzemesindeki çatlama ve dökülmeler
gözden geçirilmeli ve eskiyenlerin uygun malzeme ile yenilenmesi sağlanmalıdır.
KOROZYON
ETKİLERİ: Cihazın korozyona maruz kalan yerlerindeki " aşınma" ,
"yüzey bozulmaları" ," deformasyon" olup olmadığı ve
(d) tipi korumalı cihazların "alevyüzeyleri"
nin bundan etkilenip etkilenmediği kontrol edilmeli;bunun önlenmesi için
alevyüzeyleri hafifçe greslenmelidir
KABLO
GİRİŞLERİ:
Kablo girişlerindeki;
-
Tesbit civataları,
-
Topraklama irtibatları,
-
Kompunt(doldurma/dondurma) malzemelerindeki sızıntılar ve bozulmalar gözden
geçirilmelidir.
-
Esnek kablolar her 24 saatte bir gözden geçirilmeli,tehlike yaratacak hususlar
önlenmeli,arızalı olanlar yenilenmelidir.
-
Ana enerji kabloları sıklıkla kontrol edilmelidir.
-
Koruma topraklama irtibatlarının devamlılığı mutlaka sağlanmalıdır.
MOTORLARA
TOZ KONMASI:
Üzerlerinde tozlu ve taneli malzeme taşıyan konveyör bant vb.
araçların motorlarının soğumasının temini için; motorların üzerlerine
bu tip malzemenin dökülmesinin veya konması önlenmeli ya da konan tozlar sık
sık temizlenmelidir.
(d)
TİPİ ALEVSIZDIRMAZ KORUMA İÇİN BAKIM KURALLARI
ALEVYOLLARI:
Bu koruma tipinin özelliği olan:
-Gövde-kapak
flanş alevyolları ile
-Çalıştırma
çubuğu ve kumanda millerindeki "silindirik alevyolları", " aşınma"
ve "çürüme" gibi korozif etkiler yönünden sıklıkla
kontrol edilerek, alevyollarının yüzey pürüzlülüğü ölçüsü
olan teknik çizim tabiri ile " üç ters üçgen "
(Standart öngörüsü ile "Ortalama Yüzey Pürüzlülük" değeri
Roughness Average = 6,3 mikrometre) özelliğinin devamlılığı sağlanmalıdır.
***Alevyüzeyi genişlikleri için yüzey pürüzlülügü:
25
mm. genişliğe kadar 25S ( bkz: TS 971/1971 yüzey pürüzlülüğü standardı)
ve işleme kalitesi en az üç tersüçgen,
25
mm. den büyük genişliklerde 35S ve işleme kalitesi en az iki tersüçgen
olmalidir.***
Tüm
ulaşılabilir flanş ve silindirik alevyollarının " müsaade edilebilir
maksimum aralık " değerinden küçük kalması gereği kontrol edilmeli;
sonrasında tüm civatalar tork değerinde sıkılarak muhafaza kapatılmalıdır.
KABLO
GİRİŞLERİ ndeki;
-Kablo
başlıklarının/glendlerinin veya,
-Kablo
başlıklarının/glendlerinin tipe ve usulüne uygun olduğu
kontrol edilmeli,
-Kablo/kablo
başlığı ile cihaz arasındaki "kablo zırhı" veya toprak irtibatlarının
tam ve sıkılı olup olmadığı kontrol
edilmelidir...
Teçhizatın;
KORUMA VE KUMANDA TERTİPLERİ nin
çalışır durumda olduğu
kontrol edilmeli,
ELEKTRİKSEL
VE MEKANİK KİLİTLENME SİSTEMLERİ nin çalışır
durumda olduğu
kontrol edilmeli,
KULLANILMAYAN
GİRİŞ VE ÇIKIŞLAR usulüne
ve standartlara uygun biçimde kapatılmalıdır...
PATLAMAYA KARŞI KORUMALI (Ex-Proof)
CİHAZLARIN KORUMA ÖZELLİĞİNİ BOZAN YA DA BOZMAYAN ONARIMLAR:
Ex-Proof
cihaz bakımında veya onarımında temel amaç, cihazın
Ex-Proof özelliğinin bozulmamasıdır. Koruma tip özelliğini bozan ya
da bozmayan onarımlar birbirine benzer nitelikte ve bazen aradaki farkı
kestirebilmek oldukça güç olabilmektedir.Böyle durumlarda tereddüt oluşuyorsa
, yapılacak iş önce cihazın imalatçı firmasının bakım talimatlarını
esas alma ,yeterli olmadığı zamanlarda ise ilgili test otoritesinin yazılı
görüşüne göre karar vermektir. Örneğin; (d) tipi alevsızdırmaz muhafaza
içindeki kontak,fırça,bobin ve terminal uçlarının yedeği veya eşdeğeri
ile değiştirilmesi cihazın koruma tipini bozmayan bir onarımdır.Aynı şekilde
kapak bağlantı cıvatalarını tamamlamak kaydı ile eşdeğerleri ile değiştirmek
teçhizatın
koruma tipi
özelliğini
BOZMAZ..,
İmalatçı
firmanın onayı ile yapılmış veya temin edilmiş olan ;
-
Aşınan kumanda mil ve yuvalarının,
-
Gözetleme pencerelerinin saydam parçalarının standart ve kurallara uygun
olarak,kontrol ve test edilerek değiştirilmesi;cihazın koruma tipini BOZMAYAN
ve güvenliğini riske etmeyen bir onarımdır.
Bununla
birlikte örneğin;
(d)
tipi korumalı alevsızdırmaz muhafazaya ,
-
Sertifikalama şartları dışında yeni giriş ve çıkışlar yapılması,
-
Kullanılmayan çıkışların standartlara uygun olarak KAPATILMAMASI,
-
Uygun olmayan kabloların bağlanması ve kablo girişlerinin yapılması,
-
Contaların uygun olmayanlarla değiştirilmesi,
-
Her ne sebeple olursa olsun kumanda kontrol ve tertiplerinin
çalışmasının
engellenmesi veya takılıp sökülmesi,
-
Sıcaklık kontrol ve tertiplerinin kumanda edemez hale getirilmeleri koruma tipi
özelliğini BOZAN onarımlardır.
-
Cihaz muhafazalarının pas ve korozif etkilere karşı dayanıklı hale
getirilmesi amacı ile yapılan boyamalar koruma tip özelliğini bozmazlar.Ancak (d) tipi
alevsızdırmaz muhafazalı bir cihazın alevyüzeylerinin boyanması,
koruma tipi özelliğini BOZAN bir bir bakım özelliğidir.
Aydınlatma
cihazlarının hemen üzerine sıvılara ve darbelere karşı yapılmış bir düzenek,
cihazda sıcaklık artışına veya sıcaklık birikimine
neden oluyorsa koruma tipi özelliğini BOZAN bir bakımdır.
(e)
tipi artırılmış emniyetli motorların sargılarının (imalatçı firmanın
yazılı firmanın yazılı mutabakatı olmaksızın) -aşırı yük ve sıcaklık
artış özellikleri düşünülmeksizin- sargılarının sarılması;
yolvericilerinin ise farklı değerdekilerle değiştirilmesi; koruma tipini
BOZAN bir onarımdır
(o) tipi yağlı (sıvılı)
korumalı cihazlarda, aynı ölçü ve malzemeden yapılmış sıvı tanklarının
veya tankın seviye anahtarlarının değiştirilmesi
koruma tipi
özelliğini
BOZMAZ...
Patlamaya
karşı cihazların yeterince bakım ve kontrollerinin yapılmaması, cihazın
koruma özelliğini ve dolayısı ile ortamı patlatmama konusundaki güvenilirliğini
ortadan kaldırır ve tehlikeli işyerlerinde yeni ve "görünmeyen"
tehlike kaynağı yaratır.
Örneğin:
-
Kablo girişlerinde zırhın gerektiği gibi tutturulmaması,
-
Conta ve kompunt (Compound) malzemelerinin kullanılmaması,
-
Bağlantıların tam yapılmaması,
ark
ve kıvılcım nedeni ile iç ve dış ortamı patlatabilmektedir.
-
Kullanılmayan girişlerin standart olarak kapatılmaması giriş, çıkış,
kumanda mil ve yuvalarının paslanması, çürümesi, darbelerle bozulması
alev yüzey ve aralıklarının büyümesine, cihaz içinde meydana gelebilecek
patlamaların dış ortamı patlatmasına yol açabilmektedir. Bu nedenlerle koruma tipi
özelliğini BOZAN durumlardır
- Cihaz üstünde toz birikimi, sıcaklık artışına, tozun yanmasına
ve patlamaya sebep olmaktadır
-Yağ
ve sıvı korumalı cihazlarda, yağ seviyesinin düşmesi, yağın özelliklerinin
bozulması ;drenajlarının bozuk ve ayarsız
olması iç patlamaları meydana getirebilmektedir
-
Ortam şartları ve cihazın çalışması
gereği konmuş sıcaklık, basınç, elektriksel ve mekanik kontrol koruma ve
kumanda devrelerinin görev yapamaz hale gelmeleri, koruma tip
özelliğini ortadan kaldırmaktadır
-
Kendinden emniyetli cihazlarda, kendinden emniyetliliği sağlayan bobin,
sigorta ve diyot elemanlarının değiştirilmesi, devre dışı bırakılması
koruma tip özelliğini yok etmektedir.
Yukarıda
sıralanan nedenlerle; standardına, yapımcısının yazılı kullanma, montaj ve bakım talimatına
uymayacak şekilde onarımı yapılmış cihazların tehlikeli ortamlarda çalıştırılması,
işletme bakım ve onarım personelince "böyle de çalışıyor"
zihniyetinin yerleşmesine ve koruma
güvenliği kalkmış cihazın zamanla güvenilir cihaz olarak bilinip kabul
edilmesine yol açmaktadır...
Ancak
unutulmaması gereken en önemli husus;
“Yetersiz
bakım ve bunun sonucu olarak koruma tip özelliğini kaybetmiş cihaz ve
sistemlerin potansiyel olarak patlama ihtimali olan
ortamlarda kullanılmasının er veya geç patlamaya neden olacağı”dır...
