ATEX 2014/34 DİREKTİFİNE GÖRE YAPILAN BELGELENDİRME İÇİN PATLAMAYA KARŞI KORUMA TİPİ STANDARTLARI
ATEX 2014/34 direktifine göre yapılan belgelendirmelerde standartların kullanımı opsiyoneldir. Zira direktifin Clause 1 de Harmonize Standart. tanımı şöyle yer almaktadır: (Chapter 1 General Provisions Article 1 Scope (18) ‘harmonised standard’ means harmonised standard as defined in point (c) of point 1 of Article 2 of Regulation (EU) No 1025/2012) Bir ürünün standart öngörülerine uygunluğu Uygunluk değerlendirmesindeki uygunluk anlamına gelir
ATEX Yönetmeliği (Türkçe) Madde 14 e göre ürünlere ilişkin uygunluk varsayımı şöyle belirtilmektedir:
(1) Avrupa Birliği Resmî Gazetesi’nde referans numaraları yayımlanmış uyumlaştırılmış standartlara veya bunlara karşılık gelen Uyumlaştırılmış Türk Standartlarına veya bunların ilgili bölümlerine uygun olan ürünlerin, bu standartlar veya ilgili bölümleri kapsamında Ek‐2’de belirlenen temel gereklere uygun olduğu varsayılır(ATEX 2014/34 direktifi Chapter 3 Conformıty of The Product Article 12: Presumption of conformity of products : Products which are in conformity with harmonised standards or parts thereof the references of which have been published in the Official Journal of the European Union shall be presumed to be in conformity with the essential health and safety requirements set out i in Annex II covered by those standards or parts thereof.)
Onaylanmış Kuruluşlar için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca Onaylanmış Kuruluşların Görevlendirilmesi, İzlenmesi ve Denetlenmesinde Esas Alınacak Temel Kriterler Tebliği (SVGM: 2019/7 no’ lu Tebliğ’de) belgelendirmede kullanılacak standartlar hakkında şöyle denmektedir:
Onaylanmış Kuruluşun Yükümlülükleri başlığı altında Madde 15 (2) (ı) da;
- Kendi görev alanı kapsamında bulunan mevzuat ve standartlara ilişkin gelişmeleri takip edecek mekanizmaların oluşturulmasını ile yükümlüdür. Yani standartlar, onları çıkaran kuruluşlarca yenilenip güncelleştirildikçe bunların yürürlüğe girecekleri ve geçerli olacakları süreler Onaylanmış Kuruluşlarca takip edilmeli ve gerekleri yerine getirilmelidir. Ürün tasarımlarında inovasyonla yenilenmiş teknolojiye uygun (state of the art) belgelendirme taleplerinde bunların standartları da yenilenmekte ve teknolojiye uygun hale getirilmektedir. Dolayısı ile Onaylanmış Kuruluşlar bu tip yenilikleri ürünlerini belgelendirdiği kuruluşlara hatırlatmakla ve örneğin yeni duruma uygun yeni ve /veya farklı testlerin yapılması gerektiğinde bunları yerine getirmekle yükümlüdürler
ATEX de ELEKTRİKLİ EKİPMAN BELGELENDİRİLMESİNDE KULLANILAN
KORUMA TİPLERİ STANDARTLARI (Yerüstü Patlayıcı ortamları için)
TS EN 60079-14: 2014 Table2
GAZLAR
Tehlike bölgesi
EPL
KORUMA TİPİ
Ex işareti (Ex Kodu)
İLGİLİ STANDART
Zone 0
Ga
Kendinden Güvenlik
ia
EN/IEC 60079-11
Kapsül İçine alma
ma
EN/IEC 60079-18
Her birisi EPL ‘Gb’ yi karşılayan iki bağımsız tipi
EN/IEC 60079-26
Ekipmanın ve optik ışıma kullanan iletim sistemlerinin korunması
“op is”
EN/IEC 60079-28
Özel Koruma
“sa”
EN/IEC 60079-33
Zone 1
Gb
Alevsızdırmaz Muhafazalar
“d”
EN/IEC 60079-1
Artırılmış Emniyetlilik
“e”
EN/IEC 60079-7
Kendinden Güvenlik
ib
EN/IEC 60079-11
Kapsül İçine Alma
mb
EN/IEC 60079-18
Yağa daldırma
“o”
EN/IEC 60079-6
Basınçlandırılmış Muhafazalar
“p” ”px” “py” “pxb” “pyb”
EN/IEC 60079-2
Tozla doldurma
“q”
EN/IEC 60079-5
FIELDBUS Kendinden Emniyetlilik Kavramı
EN/IEC 60079-27
Ekipmanın ve optik ışıma kullanan iletim sistemlerinin korunması
“op is” “op sh” “op pr”
EN/IEC 60079-28
Özel Koruma
“sb”
EN/IEC 60079-33
Zone 2
Gc
Kendinden Güvenlik
“İc”
EN/IEC 60079-11
Kapsül İçine alma
“mc”
EN/IEC 60079-18
Kıvılcım Çıkarmaz
“n” veya “nA”
EN/IEC 60079-15
Sınırlı Havasızdırmaz
“nR”
EN/IEC 60079-15
Enerji Sınırlamalı
“nL”
EN/IEC 60079-15
Hermetik Kapatılmış Ekipman
“nC”
EN/IEC 60079-15
Basınçlandırılmış Muhafazalar
“pz” veya “pzc”
EN/IEC 60079-2
Ekipmanın ve optik ışıma kullanan iletim sistemlerinin korunması
“op is” “op sh” “op pr”
EN/IEC 60079-28
Özel Koruma
“sc”
EN/IEC 60079-33
TOZLAR
Zone 20
Da
Kendinden Güvenlik
“ia” veya “iaD”
EN/IEC 60079-11
veya
EN/IEC 60241-11
Kapsül İçine alma
ma
EN/IEC 60079-18
Muhafaza ile Koruma
“ta”
EN/IEC 60079-31
Özel Koruma
“sa”
EN/IEC 60079-33
Zone 21
Db
Kapsül İçine Alma
“mb”
EN/IEC 60079-18
Muhafaza içine alma
“tb”
EN/IEC 60079-31
Kendinden Güvenlik
“İb”
veya
“ibD”
EN/IEC 60079-31
veya
EN/IEC 60241-11
Basınçlandırılmış Muhafazalar
“pD”
EN/IEC 60241-4
Özel Koruma
“sb”
EN/IEC 60079-33
Zone 22
Dc
Kapsül İçine alma
“mc”
EN/IEC 60079-18
Muhafaza ile Koruma
“tc” veya “tD”
EN/IEC 60079-31
veya
EN/IEC 60241-1
Basınçlandırılmış Muhafazalar
“pD”
EN/IEC 60241-4
Kendinden Güvenlikli (Intrinsically safe)
“ic”
EN/IEC 60079-11
Özel Koruma
“sc”
EN/IEC 60079-33
Bu tabloda gelecekte “yeni koruma tipi işaretleme kodları” da yer alabilecektir
ATEX de EKİPMAN BELGELENDİRİLMESİNDE KULLANILAN
KORUMA TİPLERİ STANDARTLARI (Yeraltı Patlayıcı ortamları için)
Kategori M1
TS/EN/IEC 50303
60079-35-2 Grizulu madenlerde kullanılacak madenci başlambaları- Performans özellikleri
Kategori M2
TS/EN/ ISO 80079-38
Yer altı maden ocaklarında potansiyel patlayıcı ortamlarda kullanılan ortamlarda kullanılan donanımlar ve bileşenler
TS/EN/ ISO 80079-36
Patlayıcı Ortamlar için elektrikli olmayan teçhizat Temel Gereklilikler
TS/EN/ ISO 80079-37
Patlayıcı Ortamlar için elektrikli olmayan teçhizat için “c” “b” ve “k” tip koruma tipleri
TS/EN/IEC 50628
Yeraltı Madenlerinde Elektrikli Teçhizatın Kurulumu
TS/EN 1834-2
Grizu veya Tozlara Hassas olan Yeraltındaki Çalışmalarda Kullanılan Gidip Gelme Hareketli İçten Yanmalı Grup I Motorlar
TS/EN/IEC 1804-1
Yeraltı madenciliğinde kullanılan Tahkimat
TS/ EN/IEC 1804-2
Yeraltı madenciliğinde kullanılan Tahrikli Direkler
TS/EN/IEC 14973
Yeraltı Tesislerinde kullanılan Konveyör Bantların elektriksel ve alevlenebilirlilik özellikleri
Her bir koruma tipi standardı kendi içerisinde başka atıf standartlar da içerebilmektedir. Bu nedenle bu tip atıf (referans) standartlar da ilgili uyumlaştırılmış (harmonize) standardın bir parçası kabul edilir. Dolayısı ile belgelendirmede bu standartların gereklilikleri de aranır ve gereği yerine getirilmelidir.
Bir exproof teçhizatın belgelendirilmesinde uyumlaştırılmış standart yok ise; ATEX 2014/34/AB Yönetmeliğinin (Türkçe) Madde 14 (2) e göre değerlendirme yapılır. Yani uyumlaştırılmış standartların yokluğunda;
- “Mevcut Ulusal Standartlar” ve “Önemli Görülen Teknik Şartnamelerle” veya
- “Direktifin Annex II (Ek‐2)’de belirlenen Temel Sağlık ve Güvenlik Gereklerinin doğru uygulanması” ile
ilgili tarafların dikkatini çekebilmek üzere gerekli görülen her türlü tedbir alınır. Bu aşamada belgelendirme sonucunda özellikle ATEX 2014/34/EU direktifi Ek 3 (Modül B) EU Type Examination belgesinde yer alması gereken standart öncelikle patlamaya karşı korumalı ekipman için genel gereklilikler standardı olarak EN/IEC/ISO 60079-0 standardı belirtilir
ATEX de KORUYUCU SİSTEM (Patlayıcı Gaz/Toz ortamları için) OLARAK TANIMLAMASI YAPILAN ÜRÜNLERİN BELGELENDİRİLMESİNDE KULLANILAN STANDARTLAR
- Bu standartlardan EN ile belirtilen Uyumlaştırılmış Standart “Harmonize Standart”tır ve ATEX 2014/34/EU direktifine göre belgelendirilmesi yapıldığında belgesi üzerine Uyumlaştırılmış Standart “Harmonize Standart” olarak belirtilebilir
- BS ile belirtilen standartlar sadece İngiltere'de kullanılan standartlardır. İngiltere Avrupa Birliğinden ayrılmıştır. ATEX de Uyumlaştırılmış “Harmonize” değildir
- NFPA ve FM Global standartları Kuzey Amerika standartları olup, ATEX de Uyumlaştırılmış (harmonize) standart değildir, sadece ilgili ürünlerin belgelendirilmesi sırasında bilgilenme ve farkındalık standardı olarak kullanılabilir
Amerikan ve İngiliz Standartları ATEX 2014/34/EU direktifine göre ilgili ürünün belgelendirilmesi yapıldığında belgesi üzerinde "Harmonize Standart" olarak belirtilemez
BS 5908:2012 Fire and explosion precautions at premises handling flammable gases, liquids and dusts
Part 1: Code of practice for precautions against fire and explosion in chemical plants, chemical storage and similar premises
Part 2: Guide to applicable standards and regulations
BS EN 14797: 2006 Explosion venting devices
This European Standard specifies the requirements for venting devices used to protect enclosures against the majör effects of internal explosions arising from the rapid burning of suspended dust, vapour or gas
BS EN 14491:2012 Dust explosion venting protective systems
This European Standard specifies the requirements for dust explosion venting protective systems
BS EN 14994: 2007 Gas explosion venting protective systems
This European Standard specifies the basic design requirements for the selection of a gas explosion venting protective system
Necdet KARABAKAL
Fizik Yük. Müh.