ATEX 2014/34/EU Direktifine göre bir ürünün belgelendirilmesi, o ürünün kullanılacağı patlayıcı ortamdaki risk değerlendirmesine göre belirlenmiş “Zone” da ya da başka bir deyişle ATEX 2014/34/EU direktifince belirlenmiş bir kategori için yapılacak ”Uygunluk Değerlendirme-Conformity Assessment) sonuçlarına bağlıdır
Uygunluk değerlendirme işlemi için, en yüksek dereceli patlama riskinin olduğu bölge kategori 1(zone 0/Zone 20); ikinci derecede patlama riskinin olduğu bölge Kategori 2 (Zone 1/Zone 21) ve üçüncü derecede patlama riskinin olduğu bölge ise kategori ise Kategori 3 (Zone 2/22) olarak belirlenmiştir. Ürün eğer elektrikli veya elektriksiz (mekanik) ise; ürünün ATEX 2014/34EU direktifine göre belgelendirilmesi için gerekli uygunluk değerlendirme prosedürü (Modülü) değişebilmektedir. Bu modüllerin hangi prosedür adımlarına uygun olarak takip edileceği ise ATEX 2014/34/EU direktifi eklerinde belirlenmiştir
Ancak eğer ürün bir “Kombine Donanım” yani birden fazla elemanın bir araya getirilmesi ile oluşturulmuş “Tümleşik Donanım- Assembly" ise (yani elektrikli ve elektriksiz bileşenlerden oluşuyorsa) ürünü belgelendirilmesinde izlenecek uygunluk değerlendirme prosedürünün hangisi olması gerektiğine dair tereddüt oluşabilmektedir. Böyle durumlarda “ATEX 2014/34/EU Guidelines” a başvurulmalıdır. (Bkz: ATEX 2014/34/EU Guidelines-2017 Sayfa 219/238 deki Paragraf No: 250 “Fork Lift Trucks” başlığı altındaki açıklamalar)
Buna göre yapılan değerlendirmede:
- Üretici ürününde (“Kombine Donanım” tanımlamasının örneği olarak ExProof Fork Lift; ne tam bir elektrikli ve ne de tam bir elektrikli olmayan donanımdır, bunların biraraya getirilip monte edilmesi ile oluşmaktadır) kullanmış olduğu Ex belgeli elektrikli elemanlar için ayrıca ilave bir “Ateşleme Tehlikesi Risk Analizi” yapmamalıdır, çünkü kullandığı Ex belgeli elemanların ayrıca değerlendirilmesi gerekmemektedir. Çünkü örneğin kombine donanımı oluşturan elemanların her birinin sıcaklık sınıfı farklı olabilir, bu durumda kombine donanımın genel sıcaklık sınıfı ayrıca değerlendirilerek Ex işaretlenmesi (Ex Marking-Ex etiketi) EN/IEC 60079-46 standardının Madde 8-Marking’e göre belirlenmelidir
- ATEX 2014/34/EU direktifi, bir belgelendirme için bir Onaylanmış Kuruluşa yapılan başvurunun, bir başka ikinci Onaylanmış Kuruluşa yapılmamasını öngörmektedir (Bkz.2014/34/EU direktifi Annex III ve diğer modüller) Ancak kombine donanımın elektriksel bağlantılarında kombine donanımı oluşturan patlamaya karşı korumalı (Exproof)elemanların kullanma ve montaj kılavuzlarındaki bağlantı hususlarına (EN/IEC 60079-14 standardına göre uygunluğuna) dikkat edilmeli; elektrikli olmayan mekanik parçaların risk analizini (EN/IEC 80079-36/37 standartlarına göre) yapılmalıdır. Böylece (2014/34/EU Direktifi Article 13(1)(b)(ii) ye göre) hazırlayacağı "teknik dosya" da gerek kombine donanımda yer alan “elektrikli eleman” veya “içten yanmalı motor” tanımı kapsamında olan bileşenlerin (yani elektrikli motor/ içten yanmalı motor sertifikası, bağlantı kutusu vbg.) Exproof belgelerini (EU-Type Examination Certificate, Kalite Güvence Onayı, Montaj ve Kullanma Kılavuzları (User’s Manuels) ve CE-Uygunluk Beyanı (EU-Declaration of Conformity vb.) Teknik Dosyası içinde bulundurmalıdır. Bu Teknik Dosyada (Bkz: ATEX 2014/34/EU Guidelines-2017 Sayfa 219/238 deki Paragraf No: &250 “Fork Lift Trucks” başlığı altındaki açıklamalarda da yer aldığı şekilde;
-Kategori 2 de ATEX 2014/34/EU Direktifinin Article 13(1)(b)(ii) de yer aldığı şekilde üretici veya onun yetkili temsilcisi tarafından saklanmalı ya da bir ATEX Onaylanmış Kuruluşuna teslim edilerek “Teknik Dosya Alındı Belgesi” (The Receipt of Technical File) alınmalıdır.
-Kategori 3 için Teknik Dosyanın Onaylanmış Kuruluşa teslim edilmesi gerekmemekte, sorulduğunda resmi yetkili makamlara ibrazı için üretici veya onun yetkili temsilcisinin arşivinde saklanmalıdır
Burada belirtilmesi gereken bir diğer alternatif ise ürünün ATEX 2014/34/EU Annex IX (Modül G) Birim Doğrulama modülüdür. Ancak bu modül sadece bir adet (ya da belirli sayıda bir grup) ürün için geçerlidir. Yani aynı ürünü (veya grubu) ikinci kez imal edilmesi için belgelendirilmesi istendiğinde, aynı ürünün önceki belgelendirilmesi geçersizdir ve yeniden bir teknik dosya düzenleyerek belgelendirme sürecinin (birim doğrulamasının) başlatılması gerekir. Bu nedenle birim doğrulama modülü (Modül G) seri imalat olarak üretilen ürünlerin belgelendirilmesi için uygun değildir.
- Sonuç olarak; patlayıcı ortamda kullanılmak üzere “Kombine Donanım” üretmek isteyen üretici; ATEX 2014/34/EU direktifinin; ürünün tasarım ve üretim aşamalarını içeren Article VIII -“İç Üretim Kontrol Modülü”nü uygulamalı ve
- Kategori 2 (Zone 1/Zone 21) için, Teknik Dosyasını ATEX Onaylanmış Kuruluşuna teslim ederek “Teknik Dosya Alındı Belgesi” almakta ve “Uygunluk Beyanı” (“Declaration of Conformity”) düzenlemeli;
- Kategori 3 (Zone 2/Zone 22) için ise düzenlediği bu Teknik Dosyayı (gerektiğinde resmi yetkili makamlara ibrazı için) kendi arşivinde saklamakta bununla birlikte son kullanıcıya vermek üzere, imzaladığı “Uygunluk Beyanı” (“Declaration of Conformity”) ile (ürünü üzerine CE işareti kullanma hakkına sahip olarak) ürününü Avrupa Birliği (bu arada halen aday ülke olan Türkiye) piyasasına sürebilmektedir
Kombine Donanım için Üreticinin Hazırlaması Gereken Dokümantasyon (Teknik Dosya) İçeriği
1- Teknik Çizimler
2- EN/IEC 80079-36 ve EN/IEC 80079-37 standartlarına göre elektrikli olmayan donanım tehlike analizi (Kombine donanım içinde yer alan elektrikli olmayan elemanlar, örneğin; rulman, halat, vana (valf), hidrolik ve pnömatik teçhizat, aktarma kayışı vb. için yapılacak bu tehlike analizi için örnekler EN/IEC 80079-36 ve EN/IEC 80079-37 eklerinde (Annexes) mevcuttur)
3- Kombine donanım içinde yer alan elektrikli donanım veya varsa içten yanmalı motorun;
a. EU Type Examination (X işareti Özel Şartlar Açıklamaları ile birlikte) ve Kalite Güvence Onayı Sertifikaları ve Kullanım (Operasyon) Montaj ve Bakım Talimatları (manuels)
b. Ex Elektrikli Bileşen Listesi (Kombine Donanım içinde bulunan elektrikli donanım listesi)
c. Test Raporları (plastik malzeme veya aktarma kayışı varsa antistatiklik test raporu, hidrolik veya pnömatik bileşen varsa bunların ISO 4413/ ISO 4414 uygunluk test raporları)
4- Standartlar Listesi (Donanımın tabi olduğu Ex standartlar)
a) EN/IEC 60079-0 Genel Gereklilikler Standardı
b) EN/IEC 80079-36 Elektrikli Olmayan Teçhizat Standardı
c) EN/IEC 80079-37 Elektrikli Olmayan Teçhizat Standardı - “c”(yapısal koruma) “b”(ateşleme kaynağının kontrolü) “k” (yağa daldırma) koruma tiplerinin birleştirildiği ve “h” olarak belirlendiği standart
5- Kombine Donanımın Ex etiket tasarımı (EN/IEC 60079-46 Madde 8)
6- Uygunluk Beyanı (Declaration of Conformity)
7- ATEX 2014/34/AB Ek 2 ye göre Değerlendirme
Ek bilgi için bkz: ATEX DÖNÜŞÜMÜ (Markalı teçhizatın patlamaya karşı korumalı hale getirilmesi için yapılan dönüşüm)
Necdet KARABAKAL
Fizik Yük. Müh.
www.exbelgelendirme.com
