ATEX de BİLEŞEN

ATEX de BİLEŞEN (COMPONENT) LERİN BELGELENDİRİLMESİ

ve

“UYGUNLUK ONAYI”(Attestation of Conformity)

(Ürünün Özel Kullanım Şartlarının açıklanmasında dikkate alınması gereken özellikler)

AB Uygunluk Beyanı (EU Declaration of Conformity ); ATEX 2014/34/EU direktifinin Article 14 üne göre Annex X da belirlenmiş formatta, Avrupa Konseyince yayımlanan 768/2008/EC karar uyarınca patlayıcı ortamda kullanılmak üzere üretim yapan imalatçının veya yetkili temsilcisinin hazırlayarak imzalaması son kullanıcıya ürünü eşliğinde vermesi gereken bir belgedir

ATEX 2014/34/AB Yönetmeliğindeki ( ATEX 2014/34/EU Direktifinde) en önemli belge AB Uygunluk Beyanı (EU Declaration of Conformity ) dir. Zira ATEX kapsamındaki diğer belgelerin son kullanıcıya ürün eşliğinde verilmesi zorunlu değilken, Uygunluk Beyanının ürün eşliğinde son kullanıcıya verilmesi zorunludur

AB Uygunluk Beyanı, Teçhizat/Koruyucu sistemin, harmonize standartlara ya da ilgili ATEX Modülüne göre uygulanabilir olduğunda bir Onaylamış Kuruluşun onayını da taşıyan ancak nihai sorumluluğun imalatçının bizzat kendisinde olduğunu bildiren bir tür taahhütnamedir

Ancak ATEX 2014/34/AB Yönetmeliğindeki ( ATEX 2014/34/EU Direktifinde Madde 4,r fıkrasında) tanımlanan “Bileşenler” (“Components”) İçin de; ATEX 2014/34/AB Yönetmeliği Ek 3 (Modül B) AB Tip İnceleme Sertifikasına ilaveten ATEX Kalite Güvence Onayı belgesi gereklidir

ATEX 2014/34/AB Yönetmeliğine göre Teçhizat (Equipment) ve Bileşen - Komponent tarifi şöyle yapılmıştır.

Teçhizat: Üretim, nakliye, depolama, ölçme, kontrol ve enerji dönüşümü ve/veya

malzeme işleme için tasarımlanan ve kendi sahip olduğu muhtemel ateşleme kaynağı ile patlamaya sebebiyet verebilen ve

- Ayrı ayrı veya birlikte bulunan makineler,

- Tertibatlar,

- Sabit veya mobil cihazlar,

- Kontrol bileşenleri, bunların kullanım vasıtaları

- Algılama veya önleme sistemleri

Bileşen (Component): ATEX 2014/34/AB Yönetmeliğine Madde 4c) fıkrasında ) tanımı şöyle yapılmıştır: Teçhizatın ve koruyucu sistemlerin emniyetli çalışması için gerekli olan “ancak bağımsız olarak bir fonksiyonu olmayan” herhangi bir parçadır.

ATEX 2014/34/AB Yönetmeliğine göre Uygunluk Değerlendirmesi hem “Teçhizat” hem de “Koruyucu Sistemler” için gerekli ATEX Yönetmeliğinin Ek 3 AB Tip İnceleme (Modül B) uygulanması ve bununla birlikte teçhizatın kullanılacağı “Zone”a göre

Zone 0 için ATEX Ek 4 (Üretim Kontrol Modülü) veya ATEX Ek 5(Ürün Kalite Güvence Modülü;

Zone 1 için ise Ek 6 (Tipe uygunluk Modülü) veya Ek 7 (Ürün Kalite Güvence Modülü) uygulanmalı ve bu ikili modüllerden uygun ikilisinin başarılı olması halinde Teçhizat ve/veya Koruyucu Sistem imalatçısının ürünü üzerine CE işaretini iliştirmesi mümkün olmaktadır

Ancak ATEX 2014/34/AB Yönetmeliği Bileşen (Component) üzerine CE işaretinin iliştirilmesini zorunlu tutmamaktadır. Çünkü CE işareti ATEX Yönetmeliğinin Madde 17 -1) inde:

“CE” işaretinin iliştirilmesinde ve kullanılmasında 16.11.2011 tarihli 2011 /2588 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan CE işareti Yönetmeliği hükümleri geçerlidir” demektedir. Bu yönetmeliğe göre CE işaretinin ürünün üzerine iliştirilebilmesi için işaretin belirli bir formatta (ölçülerde) düzenlenmesi gerekmektedir. Ancak bu format bileşen üzerine iliştirilebilmesi öngörülen format ve asgari ölçüler nedeni ile mümkün olmayabilmektedir. Bu nedenle yönetmelik CE işaretinin bileşen (component) üzerine iliştirilebilmesini zorunlu tutmamıştır

Bileşen (Component) için de ATEX 2014/34/AB Yönetmeliği Ek 3 (Modül B) ye göre alınması gereken AB Tip İnceleme Modülü nü takiben; Teçhizat ve Koruyucu sistemler üzerine CE işareti iliştirilebilmesi için zorunlu olan

Zone 0 (Kategori 1) için Ek 3 (Modül B)+Ek4veya Ek5 (Modül D veya Modül F)

Zone 1 (Kategori 2) için Ek 3 (Modül B)+Ek6 veya Ek7 (ModülC1 veya ModülE)

kombinasyonlarının uygulanması gereklidir

ATEX 2014/34/EU Madde 15 (1) de belirtilen prosedürler (yani teçhizat ve koruyucu sistemler için uygulanan Uygunluk Değerlendirme Prosedürleri); AB Uygunluk Beyanı (Declaration of Conformity) hazırlanması (CE uygunluk işaretinin iliştirilmesi hariç), bileşenlere de uygulanmalıdır. Nihai teçhizat veya koruyucu sistemlerin ATEX Yönetmeliğinin Annex-2 sinde düzenlenen Temel Sağlık ve Güvenlik Gereklerinde,; bileşenlerin bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak teçhizat veya koruyucu sistemlerle bütünlüğünün nasıl sağlanabileceği Uygunluk Değerlendirme prosedürlerinin üretici tarafından uygulanması şu şekilde belirlenmiştir:

1- Teçhizat ve Koruyucu Sistemler için Uygunluk Değerlendirme Modülleri;

Zone 0 (Kategori 1) için Ek 3 (Modül B)+Ek4veya Ek5 (Modül D veya Modül F)

Zone 1 (Kategori 2) için Ek 3 (Modül B)+Ek6 veya Ek7(ModülC1 veya Modül E)

şeklinde uygulanır. Teçhizat ve Koruyucu Sistemler için imalatçı anılan uygunluk değerlendirme prosedürlerinin başarılı olması halinde ürünü üzerine CE işaretini; 23.02.2012 gün ve 28213 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan CE işareti yönetmeliğine göre iliştirir ve formatı ATEX 2014/34/AB Yönetmeliği Ek 10 da bulunan Uygunluk Beyanını (Declaration of Conformity) düzenler ve yayımlar

2- Bileşen (Component) için Uygunluk Değerlendirme Modülleri;

Zone 0 (Kategori 1) için Ek 3 (Modül B)+Ek4veya Ek5 (Modül D veya Modül F)

Zone 1 (Kategori 2) için Ek 3 (Modül B)+Ek6 veya Ek7 (ModülC1 veya Modül E)

şeklinde uygulanır. Bileşen imalatçısının anılan uygunluk değerlendirme prosedürlerinin başarılı olması halinde ürünü üzerine CE İşaretini iliştirme zorunluluğu yoktur, ancak ürün için bileşenin ATEX 2014/34/AB Yönetmeliği hükümlerine uygun olduğunu gösteren ve yazılı bir “Uygunluk Onayı” (Attestation of Conformity) düzenlemesi gereklidir.

Teçhizat/Koruyucu sistemler için imalatçının; ürünü için Uygunluk Beyanı (Declaration of Conformity) düzenlenmesini ve her bir ürününü son kullanıcıya ulaştırdığında bu belgeyi vermesi gereğini öngörülürken; “Bileşen” (Component) için “Uygunluk Onayı” (Attestation of Conformity) kavramını getirilmektedir. Aradaki fark Beyan (Declaration) ve Onay (Attestation) kelimelerindedir. Bileşen (Component) için ürün üzerine CE işareti iliştirilmesi zorunlu olmadığı için, bileşen imalatçısı biraz daha fazla sorumluluğu üzerine almakta ve yönetmelik hükümlerine uyduğunu ve ATEX 2014/34/AB yönetmeliği Ek 2 nin Temel Sağlık ve Güvenlik Şartlarını sağladığını bizzat kendisi onaylamaktadır. Ayrıca ürünü olan bileşenin (component) bir teçhizat/ koruyucu sistem ile birlikte kullanılması gerektiği için uygunluğun nasıl sağlanacağına dair ayrıntılı kullanım ve montaj bilgileri vermeli, bir başka deyişle teçhizat/koruyucu sistem imalatçısını ürünü olan bileşeni teçhizata nasıl monte edilerek uygunluğunun sağlanacağı hakkında aydınlatmalıdır. Bileşen imalatçısının yükümlülüğü Teçhizat/ Koruyucu sistem imalatçısına göre biraz daha fazladır. O nedenle de ürününe eşlik etmek zorunda olan uygunluk belgesi; Uygunluk Onayı (Attestation of Conformity) belgesidir

AB Uygunluk Beyanında (EU Declaration of Conformity) Yer Alması Gereken Bilgiler

AB Uygunluk Beyanında Yer alan Hususlar

“AB Uygunluk Beyanı” ifadesi (Beyanın Başlığında beyana numara verilmesi imalatçının tercihine bağlıdır, ancak izlenebilirlilik açısından gerekli olabilir)

1- Ürün Modeli, (Tipi, Parti veya seri numarası) belirtilmelidir

Bu kavram ürünün tek ve benzersiz tanımlamasını betimler

2- İmalatçının adı ve adresi yazılmalıdır

İmalatçının ya da AB içinde yer alan yetkili temsilcisinin sadece adına ilaveten, imalatçının tanıtıcı markası, kuruluşunun logosu ürün üzerinde yer almalıdır

3- Bu Uygunluk Beyanının imalatçının nihai sorumluluğunda olduğu

Ürünün AB piyasasına sürülmesinde veya AB de hizmete sunulmasındaki tüm sorumluluğunun, ürün üzerinde ismi yer alan imalatçının tam sorumluluğunda olduğunun doğrulanması

4- Uygunluk bildiriminin amacı belirtilmelidir (izlenebilirliği olan ürünün mümkünse bir fotoğraf ile tanımlanması)

İlgili ürünün tanımını içermektedir

Örneğin: İçinde listelenmiş bulunan ve müstakil olarak sertifikalanmış olan diğer ATEX teçhizatı da içeren "Tümleşik Teçhizat"ta (Assembly) kullanılmak üzere tasarlanmış Tip ABC 123 Motor Kontrol Ünitesi. Grup II, kategori 2G (IIB T4) olan teçhizatta işaretleme açısından da tüm gereklilikler yerine getirilmiştir

5- Yukarıda tanımlanmış olan ürünün uygunluğun sağlandığı harmonize Avrupa mevzuatı

Türünün uygunluğunun beyan edildiği AB Mevzuatı ( AB Direktif veya Regulasyon) Eğer birden fazla direktife ait Beyan sözkonusu ise Uygunluk Beyanının başlığında bu durum belirtilir

Bu durumda birden hazla direktifin ("Directive 2014/34/EU", "Directive 2006/42/EC" gibi) numaralarının belirtilmesi yeterlidir. Ayrıca direktiflerin isimlerinin ve yayın tarihlerinin belirtilmesine gerek yoktur

6- Yukarıda tanımlanmış olan ürünün uygunluğunun sağlandığı uyumlaştırılmış (harmonize) standart ve uygunluk beyanı için esas alınan diğer mevzuat

Teknik Dosyada yer alan tüm standartlar burada listelenmelidir.

Bu standartlar Avrupa Birliği Resmi Gazetesinde yer alan ifadelerle ve geçerli yürürlük yılı eklenerek yer almalı (yani. "EN 1010-1: 2004+A1: 2010", "EN 60079-0: 2012", vb.) ulusal baskıları (basım yıllarının farklı olabileceği düşüncesi ile yanlışlığa yol açmamak için) ile ilgili notasyonlar (TS, BS, DIN, NF, UNI, UNE vb) yer almamalıdır. Uygun olduğu takdirde ürünün Teknik Dokümantasyonunda uyumlaştırılmış (harmonize) standartlar içinde atıfta bulunulan diğer harmonize olmayan standart veya teknik spesifikasyonlar da burada belirtilmelidir. Harmonize standartların yeni versiyonu yayımlandığında ATEX Onaylanmış Kuruluşlar Grubunca (ATEX Notified Bodies Group) (ExNBG) yayımlanan Açıklayıcı Dokümanlara (Clarification Sheets örneğin ExNB/10/397/CS) göre işlem yapılmalıdır

https://ec.europa.eu/docsroom/documents/45228

7-Uygulanabilir olduğunda Onaylanmış Kuruluşun adı ve sicil numarası

AB Tip İnceleme Sertifikasını veren Onaylanmış Kuruluşun (Notified Body) (ya da birden fazla Onaylanmış Kuruluş var ise o kuruluşların) (ismi ve sicil numarası ancak o Onaylanmış Kuruluş imalatçının üretim Kalite Kontrolü aşamasında yer almış ise) Uygunluk beyanında yer alır. Eğer Katagori 2 de yer alan elektrikli olmayan bir ürün için Teknik Dosyanın Onaylanmış Kuruluşa

teslimi söz konusu ise bu onaylanmış kuruluşun ismi ve sicil numarası yer almalıdır

Eğer Onaylanmış Kuruluş Kalite Güvence sürecinin gözetiminde yer almış ve bu gözetim sürecinden sorumlu ise; bu durum ilk sertifika çıkaran Onaylanmış Kuruluştan farklı bir sorumluluk

gerektirmekte olduğundan, gözetim yapan onaylanmış kuruluşun adı ve sicil numarası “Gözetim Yapan Onaylanmış kuruluş” olarak ayrıca belirtilmelidir.

Bu durumda “Kalite Güvence Sürecinde yer alan Onaylanmış Kuruluş” un isim ve sicil numarasının belirtilmesi zorunlu değildir

Eğer bir Onaylanmış Kuruluşun yayımladığı sertifika ATEX 2014/34/EU direktifinin kapsamında olmayan bir referans nedeni ile yayımlanmış ise bu durumda Uygunluk Beyanında o Onaylanmış Kuruluşun ad ve sicil numarası yer almayacaktır.

Örneğin “Gönüllülük esasına göre yayımlanan bir sertifika” (Voluntary Certificate) bir onaylanmış Kuruluşun özel kapasitesi ile (Örneğin akredite kuruluş olarak) yayımlanıyorsa bu durumda yayımlanacak bir Uygunluk Beyanında o Onaylanmış Kuruluşun adı ve sicil numarası yer almayacaktır ve CE işareti kullanılmayacaktır

8-İlave bilgi

Uygunluk beyanını destekleyecek imalatçının vermek istediği bilgi

9-İmalatçının veya Yetkili temsilcisinin (Hangi sorumluluk fonksiyonunda ise) İmzası İsim, yer, Tarih

İmalatçı veya imalatçı adına taahhüt altına girmeyi kabul etmiş kişi

tarafından atılan imzadır. İmzayı atan kişi imalatçı tarafından

sorumluğu olan bir görevli veya imalatçının sorumluluk yetkisi

verdiği yetkili temsilcisi olmalıdır

2014/34/EU direktifindeki tanımlamalara göre Teçhizat (Ekipman) ve Bileşen(Component) arasındaki farklar

Teçhizat (Ekipman)

Bileşen (Component)

2014/34/EU ATEX Direktifi

Article 2(1) de tanımlanmaktadır

2014/34/EU ATEX Direktifi Article 2(3) de tanımlanmaktadır

2014/34/EU ATEX Direktifinin Annex II de yer alan patlamaya karşı korumanın tüm yönleri ve gereklilikleri ile yerine getirilmesi gerekmektedir

Bileşenlerin; imalatçısının 2014/34/EU ATEX Direktifinin Annex II, Madde 1.2.2 de öngörüldüğü şekilde talimatlarına uygun olarak monte edildiklerinde patlayıcı ortamda güvenli olarak kullanıma uygun olarak tasarım ve imalatı yapılmalıdır

Teçhizat(Ekipman) ATEX direktifine göre üzerine CE işareti konur ve son kullanıcıya aşağıdaki dokümanlarla birlikte verilir:

a) EU Uygunluk Beyanı (EU Declaration of Conformity)

b) Kullanım montaj ve bakım talimatı

Bileşen de ATEX direktifine göre işaretlenir fakat üzerine CE işareti konulmaz. Bileşene ( Component)

a) Uygunluk Onayı (Attestation of Conformity) ve

b) Bileşenin montajı için Montaj talimatı eşlik etmelidir.

Teçhizat(Ekipman) , kullanıcıya imalatçı tarafından verilen kullanma ve montajı eşliğinde kullanıma hazırdır (ready for use)

Bileşen kullanıma hazır değildir (not ready for use) Birlikte kullanılacağı teçhizata montajı yapıldıktan sonra yapılacak Uygunluk Değerlendirmesi sonunda kullanıma hazır olabilir

TS EN IEC/ISO 60079-0: 2012: Madde 3.25 deki patlayıcı ortamda kullanılacak olan teçhizat tanımı yer almaktadır

Patlayıcı bir ortamda elektrik tesisi ile bağlantılı olarak veya bu tesisin bir bölümü olarak kullanılan aletler, ek bağlantı elemanları, düzenleri, üzerine monte edilmiş bileşenleri ve

benzerlerini içeren genel bir terim

TS EN IEC/ISO 60079-0: 2012: Madde 3.28 deki Ex bileşen tanımına uymaktadır

Tek başına kullanılması amaçlanmayan ve patlayıcı ortamlarda kullanım amaçlı elektriksel donanım veya sistemlere dâhil edildiğinde ek bir değerlendirme gerektiren, U sembolü ile işaretlenmiş, elektriksel donanımın veya bir modülün bölümü

EN60079-0: 2012:Madde 3.8.2

Teçhizat Sertifikası (Equipment Certificate) tanımı şöyledir:

Ex komponentten ayrı olarak düzenlenir. Bu tür bir teçhizat sertifikası bir Ex komponenti ve/veya teçhizat ile birlikte kullanılması gereken ilave değerlendirilecek ilave parçaları da içerebilir

EN60079-0: 2012 Madde 3.8.1 Bileşen için Ex Bileşen Sertifikası (Component Certificate) düzenlenir

EN60079-0:2012 Madde 3.53 e göre Sertifika Numarasına eklenecek “X” sembolü Özel Kullanım Şartlarını belirler

NOTE: X sembolünün anlamı bu ürünün kullanımında Özel Kullanım Şartlarının var olduğu belirtilmektedir. Bu şartlar arasında teçhizatın montaj, kullanım, bakım şartlarını da bulunmaktadır

EN60079-0:2012 Madde 3.52 de sertifika numarasının sonrasında “U” işaretinin kullanılması ürünün bir bileşen (component) olduğunu ve teçhizata monte edildiğinde birlikte ayrıca değerlendirme yapılması gerektiğini belirler

NOT: Sertifika numarası sonrasında yer alan “U” sembolü ürünün henüz tamamlanmamış olduğunu ve montajı sonrasında ayrıca bir değerlendirme yapmadan patlayıcı ortamda kullanılmasının uygun olmadığını belirler

Teçhizat (Ekipman) ve Bileşen (Component) ile ilgili doğru ve yanlış örnekli açıklamalar:

(ATEX 2014/34/EU Guidelines: 2020 § 48 Examples and problems on equipment and components)

Örnek 1) Panel: Açık terminalli bir ürün Kategori 3 olarak piyasaya sürülmüştür. Ürün eşliğindeki kullanma talimatında “Özel Kullanım Şartları” şu şekilde belirlenmiştir:

“Bu ürünün kullanımı en az IP 65 özellikli bir muhafaza gerektirmektedir. Ürün sahada düşük darbe riski olan bir yere monte edilmelidir” Bu ürün bir bileşen (component) olup, henüz bir muhafazaya monte edilmediğinden kullanılmaya hazır değildir. Güvenli kullanımı için monte edildiği bir muhafaza ile birlikte de test edilmelidir"

Bu ürünün imalatçısı şu hususları dikkate almalıdır:

1. Sadece IP 65 açıklaması 2014/34/EU Direktifinin. Annex II gereklerini ve EN 60079-0 standardının şartlarını yerine getirmek için kendi başına yeterli değildir.

2. Düşük Mekanik Darbe kavramı açık ve anlaşılabilir değildir. İmalatçı bu özel şartın detaylarını açıklamalı ve darbe şartını rakamlarla ifade edilmelidir

3. Darbeye karşı korumak için herhangi bir muhafaza kullanılması yeterli değildir. Muhafazanın rakamsal olarak hangi minimum darbe değerine dayanıklı olması gereği açıklanmalıdır. Aynı hususlar bir Onaylanmış kuruluş (Notified Body) tarafından sertifikalanmış Kategori 2 deki teçhizat (ekipman) için de geçerlidir

Örnek 2) Elektrik Anahtarı (Switch): Kategori 2 de yer alan bir elektrik anahtarı için verilen bir AB Tip İnceleme Sertifikasında (EU-Type Examination Certificate) aşağıdaki UYGUN OLMAYAN İFADE OLARAK şöyle bir özel kullanım şartları bulunmaktadır: “Bu elektrik anahtarı üzerinde EN 60079-0:2006, Clause 26.4.1.2 e göre mekanik testler ve Madde 26.4.2 ye göre darbe testi uygulanmamıştır Bu hususla ilgili koruma tedbirleri ürünün montajı sırasında alınmalıdır.” Bu ifade özel kullanım şartı olarak uygun değildir. Zira bu testler ürünün belgelendirme sürecinde Onaylanmış Kuruluş olarak mutlaka yapılması gereken testlerdir. Ancak bu testler tamamlandıktan sonra ürün bileşen (Component olarak addedilebilir

Örnek 3) Ex “d” Alevsızdırmaz Korumalı Muhafaza: Bir bileşen olarak Kategori 2 için üretilmiştir. Muhafaza üzerinde kablo girişleri için olması gereken deliklerin açılmasının Onaylanmış Kuruluş tarafından yapılması gerektiğini “Özel Kullanım Şartı” olarak

belirlemiştir. Ancak AB-Tip İnceleme (EU-Type Examination) sürecinde imalatçı Onaylanmış Kuruluşa teçhizat üzerine monte edilmiş olarak ürün prototipini getirmiş olmasına karşın ürününü monte edilmemiş bir boş muhafaza olarak satmaktadır. Bu ürün bir bileşen(Component) dir ve ürünün AB piyasasına sürülebilmesi veya hizmete sunulabilmesi için monte edildiği teçhizatın üretim sürecinin montaj aşamasını da içeren Kalite Güvence denetiminin sürecinin gerçekleştirilmiş olması gerekir. Ancak bileşen üreticisi bileşen üretiminde bu montaj değerlendirme süreci aşamasındaki Kalite Güvence denetiminin bir bölümü olmamıştır

Eğer bileşen üreticisi makine ile işleme sürecini (Özel kullanım şartı olarak ) kullanıcıya bırakırsa bu durumda nihai üretiminden sorumlu olmaz. Makine ile işleme süreci Onaylanmış Kuruluş tarafından değerlendirilmesi gereken bir Kalite Güvence denetimi sürecidir. Ex “d” Alevsızdırmaz Korumalı Muhafazanın deliklerinin delinmesi de bu aşamaya dâhil olup bu aşama bir özel kullanım şartı beyanı ile kullanıcıya bırakılamaz Ayrıca deliklerin delinmesi aşamasını takiben bu delikleri kullanan kablo giriş cihazlarının (Cable Glands) kullanımı ile EN 60079-1 standardına göre ilave testler;

Örneğin alevsızdırmazlık testi (flame transmission), hidrolik aşırı basınç testi ve yüzey sıcaklığı tespiti gibi testlerin yapılması zorunlu hale gelmektedir. Bu tür testler de imalatçının ve ürünü belgelendiren Onaylanmış Kuruluşun birlikte sorumluluğundadır

Sonuç olarak; bir bileşen(Component) in ATEX 2014/34/EU direktifine göre belgelendirilmesi için;

- Bileşen için Uygunluk Onayı (Attestation of Conformity) düzenlenmelidir

- Bu Uygunluk Onayında bileşenin AB Tip İnceleme Belgesi numarasının sonunda U sembolü bulunduğu ve bu ürünün bir bileşen olduğu;bir teçhizat ile birlikte kullanımında teçhizata monte edilerek ayrıca alınacak bir AB Tip İnceleme Belgesine ve onunla birlikte bir Kalite Güvence belgesi gereği özellikle belirtilmelidir

Necdet KARABAKAL

Fizik Yük. Müh

www.necdetkarabakal.com

www.exbelgelendirme.com

AB Uygunluk Beyanında (EU Declaration of Conformity) Yer Alması Gereken Bilgiler
AB Uygunluk Beyanında Yer alan Hususlar	“AB Uygunluk Beyanı” ifadesi (Beyanın Başlığında beyana numara verilmesi imalatçının tercihine bağlıdır, ancak izlenebilirlilik açısından gerekli olabilir)
1- Ürün Modeli, (Tipi, Parti veya seri numarası) belirtilmelidir	Bu kavram ürünün tek ve benzersiz tanımlamasını betimler
2- İmalatçının adı ve adresi yazılmalıdır	İmalatçının ya da AB içinde yer alan yetkili temsilcisinin sadece adına ilaveten, imalatçının tanıtıcı markası, kuruluşunun logosu ürün üzerinde yer almalıdır
3- Bu Uygunluk Beyanının imalatçının nihai sorumluluğunda olduğu	Ürünün AB piyasasına sürülmesinde veya AB de hizmete sunulmasındaki tüm sorumluluğunun, ürün üzerinde ismi yer alan imalatçının tam sorumluluğunda olduğunun doğrulanması
4- Uygunluk bildiriminin amacı belirtilmelidir (izlenebilirliği olan ürünün mümkünse bir fotoğraf ile tanımlanması)	İlgili ürünün tanımını içermektedir Örneğin: İçinde listelenmiş bulunan ve müstakil olarak sertifikalanmış olan diğer ATEX teçhizatı da içeren "Tümleşik Teçhizat"ta (Assembly) kullanılmak üzere tasarlanmış Tip ABC 123 Motor Kontrol Ünitesi. Grup II, kategori 2G (IIB T4) olan teçhizatta işaretleme açısından da tüm gereklilikler yerine getirilmiştir
5- Yukarıda tanımlanmış olan ürünün uygunluğun sağlandığı harmonize Avrupa mevzuatı	Türünün uygunluğunun beyan edildiği AB Mevzuatı ( AB Direktif veya Regulasyon) Eğer birden fazla direktife ait Beyan sözkonusu ise Uygunluk Beyanının başlığında bu durum belirtilir Bu durumda birden hazla direktifin ("Directive 2014/34/EU", "Directive 2006/42/EC" gibi) numaralarının belirtilmesi yeterlidir. Ayrıca direktiflerin isimlerinin ve yayın tarihlerinin belirtilmesine gerek yoktur
6- Yukarıda tanımlanmış olan ürünün uygunluğunun sağlandığı uyumlaştırılmış (harmonize) standart ve uygunluk beyanı için esas alınan diğer mevzuat	Teknik Dosyada yer alan tüm standartlar burada listelenmelidir. Bu standartlar Avrupa Birliği Resmi Gazetesinde yer alan ifadelerle ve geçerli yürürlük yılı eklenerek yer almalı (yani. "EN 1010-1: 2004+A1: 2010", "EN 60079-0: 2012", vb.) ulusal baskıları (basım yıllarının farklı olabileceği düşüncesi ile yanlışlığa yol açmamak için) ile ilgili notasyonlar (TS, BS, DIN, NF, UNI, UNE vb) yer almamalıdır. Uygun olduğu takdirde ürünün Teknik Dokümantasyonunda uyumlaştırılmış (harmonize) standartlar içinde atıfta bulunulan diğer harmonize olmayan standart veya teknik spesifikasyonlar da burada belirtilmelidir. Harmonize standartların yeni versiyonu yayımlandığında ATEX Onaylanmış Kuruluşlar Grubunca (ATEX Notified Bodies Group) (ExNBG) yayımlanan Açıklayıcı Dokümanlara (Clarification Sheets örneğin ExNB/10/397/CS) göre işlem yapılmalıdır https://ec.europa.eu/docsroom/documents/45228
7-Uygulanabilir olduğunda Onaylanmış Kuruluşun adı ve sicil numarası	AB Tip İnceleme Sertifikasını veren Onaylanmış Kuruluşun (Notified Body) (ya da birden fazla Onaylanmış Kuruluş var ise o kuruluşların) (ismi ve sicil numarası ancak o Onaylanmış Kuruluş imalatçının üretim Kalite Kontrolü aşamasında yer almış ise) Uygunluk beyanında yer alır. Eğer Katagori 2 de yer alan elektrikli olmayan bir ürün için Teknik Dosyanın Onaylanmış Kuruluşa teslimi söz konusu ise bu onaylanmış kuruluşun ismi ve sicil numarası yer almalıdır Eğer Onaylanmış Kuruluş Kalite Güvence sürecinin gözetiminde yer almış ve bu gözetim sürecinden sorumlu ise; bu durum ilk sertifika çıkaran Onaylanmış Kuruluştan farklı bir sorumluluk gerektirmekte olduğundan, gözetim yapan onaylanmış kuruluşun adı ve sicil numarası “Gözetim Yapan Onaylanmış kuruluş” olarak ayrıca belirtilmelidir. Bu durumda “Kalite Güvence Sürecinde yer alan Onaylanmış Kuruluş” un isim ve sicil numarasının belirtilmesi zorunlu değildir Eğer bir Onaylanmış Kuruluşun yayımladığı sertifika ATEX 2014/34/EU direktifinin kapsamında olmayan bir referans nedeni ile yayımlanmış ise bu durumda Uygunluk Beyanında o Onaylanmış Kuruluşun ad ve sicil numarası yer almayacaktır. Örneğin “Gönüllülük esasına göre yayımlanan bir sertifika” (Voluntary Certificate) bir onaylanmış Kuruluşun özel kapasitesi ile (Örneğin akredite kuruluş olarak) yayımlanıyorsa bu durumda yayımlanacak bir Uygunluk Beyanında o Onaylanmış Kuruluşun adı ve sicil numarası yer almayacaktır ve CE işareti kullanılmayacaktır
8-İlave bilgi	Uygunluk beyanını destekleyecek imalatçının vermek istediği bilgi
9-İmalatçının veya Yetkili temsilcisinin (Hangi sorumluluk fonksiyonunda ise) İmzası İsim, yer, Tarih	İmalatçı veya imalatçı adına taahhüt altına girmeyi kabul etmiş kişi tarafından atılan imzadır. İmzayı atan kişi imalatçı tarafından sorumluğu olan bir görevli veya imalatçının sorumluluk yetkisi verdiği yetkili temsilcisi olmalıdır
2014/34/EU direktifindeki tanımlamalara göre Teçhizat (Ekipman) ve Bileşen(Component) arasındaki farklar
Teçhizat (Ekipman)		Bileşen (Component)
2014/34/EU ATEX Direktifi Article 2(1) de tanımlanmaktadır		2014/34/EU ATEX Direktifi Article 2(3) de tanımlanmaktadır
2014/34/EU ATEX Direktifinin Annex II de yer alan patlamaya karşı korumanın tüm yönleri ve gereklilikleri ile yerine getirilmesi gerekmektedir		Bileşenlerin; imalatçısının 2014/34/EU ATEX Direktifinin Annex II, Madde 1.2.2 de öngörüldüğü şekilde talimatlarına uygun olarak monte edildiklerinde patlayıcı ortamda güvenli olarak kullanıma uygun olarak tasarım ve imalatı yapılmalıdır
Teçhizat(Ekipman) ATEX direktifine göre üzerine CE işareti konur ve son kullanıcıya aşağıdaki dokümanlarla birlikte verilir: a) EU Uygunluk Beyanı (EU Declaration of Conformity) b) Kullanım montaj ve bakım talimatı		Bileşen de ATEX direktifine göre işaretlenir fakat üzerine CE işareti konulmaz. Bileşene ( Component) a) Uygunluk Onayı (Attestation of Conformity) ve b) Bileşenin montajı için Montaj talimatı eşlik etmelidir.
Teçhizat(Ekipman) , kullanıcıya imalatçı tarafından verilen kullanma ve montajı eşliğinde kullanıma hazırdır (ready for use)		Bileşen kullanıma hazır değildir (not ready for use) Birlikte kullanılacağı teçhizata montajı yapıldıktan sonra yapılacak Uygunluk Değerlendirmesi sonunda kullanıma hazır olabilir
TS EN IEC/ISO 60079-0: 2012: Madde 3.25 deki patlayıcı ortamda kullanılacak olan teçhizat tanımı yer almaktadır Patlayıcı bir ortamda elektrik tesisi ile bağlantılı olarak veya bu tesisin bir bölümü olarak kullanılan aletler, ek bağlantı elemanları, düzenleri, üzerine monte edilmiş bileşenleri ve benzerlerini içeren genel bir terim		TS EN IEC/ISO 60079-0: 2012: Madde 3.28 deki Ex bileşen tanımına uymaktadır Tek başına kullanılması amaçlanmayan ve patlayıcı ortamlarda kullanım amaçlı elektriksel donanım veya sistemlere dâhil edildiğinde ek bir değerlendirme gerektiren, U sembolü ile işaretlenmiş, elektriksel donanımın veya bir modülün bölümü
EN60079-0: 2012:Madde 3.8.2 Teçhizat Sertifikası (Equipment Certificate) tanımı şöyledir: Ex komponentten ayrı olarak düzenlenir. Bu tür bir teçhizat sertifikası bir Ex komponenti ve/veya teçhizat ile birlikte kullanılması gereken ilave değerlendirilecek ilave parçaları da içerebilir		EN60079-0: 2012 Madde 3.8.1 Bileşen için Ex Bileşen Sertifikası (Component Certificate) düzenlenir
EN60079-0:2012 Madde 3.53 e göre Sertifika Numarasına eklenecek “X” sembolü Özel Kullanım Şartlarını belirler NOTE: X sembolünün anlamı bu ürünün kullanımında Özel Kullanım Şartlarının var olduğu belirtilmektedir. Bu şartlar arasında teçhizatın montaj, kullanım, bakım şartlarını da bulunmaktadır		EN60079-0:2012 Madde 3.52 de sertifika numarasının sonrasında “U” işaretinin kullanılması ürünün bir bileşen (component) olduğunu ve teçhizata monte edildiğinde birlikte ayrıca değerlendirme yapılması gerektiğini belirler NOT: Sertifika numarası sonrasında yer alan “U” sembolü ürünün henüz tamamlanmamış olduğunu ve montajı sonrasında ayrıca bir değerlendirme yapmadan patlayıcı ortamda kullanılmasının uygun olmadığını belirler
Teçhizat (Ekipman) ve Bileşen (Component) ile ilgili doğru ve yanlış örnekli açıklamalar: (ATEX 2014/34/EU Guidelines: 2020 § 48 Examples and problems on equipment and components) Örnek 1) Panel: Açık terminalli bir ürün Kategori 3 olarak piyasaya sürülmüştür. Ürün eşliğindeki kullanma talimatında “Özel Kullanım Şartları” şu şekilde belirlenmiştir: “Bu ürünün kullanımı en az IP 65 özellikli bir muhafaza gerektirmektedir. Ürün sahada düşük darbe riski olan bir yere monte edilmelidir” Bu ürün bir bileşen (component) olup, henüz bir muhafazaya monte edilmediğinden kullanılmaya hazır değildir. Güvenli kullanımı için monte edildiği bir muhafaza ile birlikte de test edilmelidir" Bu ürünün imalatçısı şu hususları dikkate almalıdır: 1. Sadece IP 65 açıklaması 2014/34/EU Direktifinin. Annex II gereklerini ve EN 60079-0 standardının şartlarını yerine getirmek için kendi başına yeterli değildir. 2. Düşük Mekanik Darbe kavramı açık ve anlaşılabilir değildir. İmalatçı bu özel şartın detaylarını açıklamalı ve darbe şartını rakamlarla ifade edilmelidir 3. Darbeye karşı korumak için herhangi bir muhafaza kullanılması yeterli değildir. Muhafazanın rakamsal olarak hangi minimum darbe değerine dayanıklı olması gereği açıklanmalıdır. Aynı hususlar bir Onaylanmış kuruluş (Notified Body) tarafından sertifikalanmış Kategori 2 deki teçhizat (ekipman) için de geçerlidir Örnek 2) Elektrik Anahtarı (Switch): Kategori 2 de yer alan bir elektrik anahtarı için verilen bir AB Tip İnceleme Sertifikasında (EU-Type Examination Certificate) aşağıdaki UYGUN OLMAYAN İFADE OLARAK şöyle bir özel kullanım şartları bulunmaktadır: “Bu elektrik anahtarı üzerinde EN 60079-0:2006, Clause 26.4.1.2 e göre mekanik testler ve Madde 26.4.2 ye göre darbe testi uygulanmamıştır Bu hususla ilgili koruma tedbirleri ürünün montajı sırasında alınmalıdır.” Bu ifade özel kullanım şartı olarak uygun değildir. Zira bu testler ürünün belgelendirme sürecinde Onaylanmış Kuruluş olarak mutlaka yapılması gereken testlerdir. Ancak bu testler tamamlandıktan sonra ürün bileşen (Component olarak addedilebilir Örnek 3) Ex “d” Alevsızdırmaz Korumalı Muhafaza: Bir bileşen olarak Kategori 2 için üretilmiştir. Muhafaza üzerinde kablo girişleri için olması gereken deliklerin açılmasının Onaylanmış Kuruluş tarafından yapılması gerektiğini “Özel Kullanım Şartı” olarak belirlemiştir. Ancak AB-Tip İnceleme (EU-Type Examination) sürecinde imalatçı Onaylanmış Kuruluşa teçhizat üzerine monte edilmiş olarak ürün prototipini getirmiş olmasına karşın ürününü monte edilmemiş bir boş muhafaza olarak satmaktadır. Bu ürün bir bileşen(Component) dir ve ürünün AB piyasasına sürülebilmesi veya hizmete sunulabilmesi için monte edildiği teçhizatın üretim sürecinin montaj aşamasını da içeren Kalite Güvence denetiminin sürecinin gerçekleştirilmiş olması gerekir. Ancak bileşen üreticisi bileşen üretiminde bu montaj değerlendirme süreci aşamasındaki Kalite Güvence denetiminin bir bölümü olmamıştır Eğer bileşen üreticisi makine ile işleme sürecini (Özel kullanım şartı olarak ) kullanıcıya bırakırsa bu durumda nihai üretiminden sorumlu olmaz. Makine ile işleme süreci Onaylanmış Kuruluş tarafından değerlendirilmesi gereken bir Kalite Güvence denetimi sürecidir. Ex “d” Alevsızdırmaz Korumalı Muhafazanın deliklerinin delinmesi de bu aşamaya dâhil olup bu aşama bir özel kullanım şartı beyanı ile kullanıcıya bırakılamaz Ayrıca deliklerin delinmesi aşamasını takiben bu delikleri kullanan kablo giriş cihazlarının (Cable Glands) kullanımı ile EN 60079-1 standardına göre ilave testler; Örneğin alevsızdırmazlık testi (flame transmission), hidrolik aşırı basınç testi ve yüzey sıcaklığı tespiti gibi testlerin yapılması zorunlu hale gelmektedir. Bu tür testler de imalatçının ve ürünü belgelendiren Onaylanmış Kuruluşun birlikte sorumluluğundadır Sonuç olarak; bir bileşen(Component) in ATEX 2014/34/EU direktifine göre belgelendirilmesi için; - Bileşen için Uygunluk Onayı (Attestation of Conformity) düzenlenmelidir - Bu Uygunluk Onayında bileşenin AB Tip İnceleme Belgesi numarasının sonunda U sembolü bulunduğu ve bu ürünün bir bileşen olduğu;bir teçhizat ile birlikte kullanımında teçhizata monte edilerek ayrıca alınacak bir AB Tip İnceleme Belgesine ve onunla birlikte bir Kalite Güvence belgesi gereği özellikle belirtilmelidir