Necdet KARABAKAL
Fizik Yük. Müh.
TÜRKAK ATEX Teknik Uzmanı
ATEX DE ELEKTRİKLİ EKİPMAN BELGELENDİRİLMESİ
ATEX 2014/34/EU Direktifi patlayıcı ortamlarda kullanılacak olan elektrikli ve/veya elektrikli olmayan teçhizatın endüstride kullanılacakları muhtemelen patlayıcı olabilecek ve patlamanın etkileri olabilecek mal ve can kayıplarına yol açmaması için alınacak tedbirlerle bu tür tüm teçhizatın güvenle kullanılabilmesini amaçlamaktadır. Dolayısı ile bu direktif Avrupa Birliği (AB) üyelerince belirlenmiş ortak kuralların bu tür teçhizatın güvenli olabilmesi ve AB pazarına sunulabilmesi için alınması gereken önlemleri ve bu teçhizatın denetiminin nasıl olması gerektiğini de belirlemektedir.
ATEX 2014/34/EU Direktifi öncelikle patlayıcı ortamlarda kullanılacak olan elektrikli ve/veya elektrikli olmayan teçhizatın ürün üreticilerini ve onların yasal yetkili temsilcilerini ilgilendirmekte, ikincil olarak da, üreticileri bu amaçla denetleyecek olan Onaylanmış Kuruluşların hangi aşamalarda yetki ve sorumluluklarını var olduğunu belirlemektir.
Tüm bunlar için temel olarak da esas alınması gereken husus muhtemel patlayıcı ortamların oluşmasında ve bu ortamlarda bulunmadaki risk seviyesidir. Bu seviyeler ise direktifte kategoriler olarak belirlenmiş olup;
- En yüksek derecede patlama riski olan bölgede kullanılabilecek ekipman, Kategori 1
- Orta derecede patlama riski olan bölgede kullanılabilecek ekipman Kategori 2
- Düşük patlama riski olan bölgede kullanılabilecek ekipman ise Kategori 3
olarak tanımlanmıştır
ATEX 2014/34/EU Direktifinde bu kategorilerde belirlenmiş olan ekipman ve koruyucu sistemlerin kullanılabilecekleri tehlike bölgeleri ise ATEX 1999/92/EC direktifi Ek 3 de; “Ekipman Ve Koruyucu Sistemlerin Seçiminde Uyulacak Kriterler” başlığı altında belirlenmiştir;
- Bölge 0 veya Bölge 20:Kategori 1 ekipman kullanılmalıdır
- Bölge 1 veya Bölge 21:Kategori 1 veya 2 ekipman kullanılmalıdır
- Bölge 2 veya Bölge 22:Kategori 1, 2 veya 3 ekipman kullanılmalıdır
Muhtemel patlayıcı ortamda kullanılmak üzere imal edilecek bir ürünün ATEX direktifine göre belgelendirme yapılmasında ürünün hangi kategoride bulunduğuna göre uygulanacak belgelendirme prosedürü (leri) değişmektedir
Kategori 1 ekipmanın ATEX belgelendirmesinde; öncelikle ürün belgelendirilmesi AB Tip İnceleme Belgelendirmesi (EU-Type Examination Certification) yapılır, sonrasında bu ürünün üreticisinin Kalite Güvence Onayının verilmesi gerekmektedir. Yani exproof olduğu belgelenen bir ürünün (ekipman veya koruyucu sistemin), bu ürünü üreten üreticisinin de ATEX direktifinde belirlenen ve seçilecek bir prosedüre göre Exproof teçhizat üretebilme yetkinliğinin belgelendirilmesi gerekmektedir
Kategori 1 - (Bölge 0 veya Bölge 20): "Elektrikli" ya da "Elektrikli Olmayan" ekipman için uygulanacak ATEX belgelendirme prosedürleri şöyledir:
- ATEX – Annex III (Modül B) e göre ürüne öncelikle bir AB- tip İnceleme Belgelendirilmesi (EU-Type Examination Certification) yapılmalıdır; sonrasında ise ürün üzerine CE işareti basılabilmesi için, bu ürünü üreten üreticinin tercihine göre;
- Eğer üretici bir ISO 9001 esaslı Kalite Yönetim Sistemi işletiyor ise üreticiye -ATEX – Annex IV (Modül D) e göre Kalite Güvence Denetimi yapılmalıdır
- Eğer üretici ISO 9001 esaslı Kalite Yönetim Sistemi işletmiyor ise bu durumda üreticinin ürününün üzerine CE işareti basabilmesi için; üreticiye bir Onaylanmış kuruluş tarafından ATEX – Annex V (Modül F) Ürün Doğrulama prosedürü uygulanmalı ve denetimi yapılmalıdır
Kategori 2 - (Bölge 1 veya Bölge 21): "Elektrikli Ekipman" için bu amaçla uygulanacak ATEX belgelendirme prosedürleri şöyledir:
- “ATEX– Annex III (Modül B)” e göre ürüne öncelikle bir “AB- tip İnceleme Belgelendirilmesi (EU-Type Examination Certification)” yapılmalı; sonrasında ise;
- Eğer üretici bir Kalite Yönetim Sistemi işletiyor ise üreticiye -ATEX – Annex VII (Modül E) e göre “Ürün Kalite Güvence Denetimi” yapılmalıdır
- Eğer üretici Kalite Yönetim ISO 9001 esaslı Kalite Yönetim Sistemi işletmiyor ise bu durumda üreticinin ürünün üzerine CE işaretini iliştirebilmesi için; üreticiye bir “Onaylanmış Kuruluş” tarafından “ATEX – Annex VI (Modül C1) Üretimin Dâhilî Kontrolüne ve Denetimli Ürün Testine Dayalı Tipe Uygunluk” prosedürü uygulanmalı ve denetimi yapılmalıdır
Kategori 3 - (Bölge 2 veya Bölge 22) Elektrikli ekipman için uygulanacak ATEX belgelendirme prosedürleri şöyledir:
Bu kategoride üreticinin bir Onaylanmış Kuruluşa başvurması gerekmemektedir. Ürününü “ATEX– Annex VIII (Modül A) Üretimin Dâhili Kontrolü” prosedürünü uygulamalı ve ürünü ile ilgili oluşturduğu Teknik Dosyayı yetkili makamlarca sorulduğunda göstermek üzere arşivinde saklaması ve ürünü üzerine CE işareti iliştirme yetkinliğini göstermek için ürününün ATEX Kategori 3 şartlarına uygunluğunun taahhüdü olan "Uygunluk Beyanı" (Declaration of Conformity) imzalaması yeterlidir. Yani üretici Kategori 3 de ürününü "Kendi Uygunluk Beyanı" (Self Declaration of Conformity) ile ve bir Onaylanmış Kuruluşa başvurmadan AB piyasasına sürebilir.
Kategori 1, kategori 2 ve Kategori 3 ün her biri için geçerli olabilecek tek prosedür ATEX – Annex IX (Modül G) Birim Doğrulama (Unit Verification ) prosedürüdür. Ancak bu prosedürün tek kısıtlaması sadece tek (ya da kısıtlı sayıda bir grup) ürün için uygulama geçerliliği olması; aynı ürün(ler) tekrar üretildiğinde bu prosedürün baştan tekrar uygulanması ve belgelendirme yapılması gereğidir. Bu nedenle bu prosedürün uygulanması, ürünün türüne (örneğin büyük hacimli ve yekpare olan genellikle p-tipi basınçlı koruma tipi uygulamalarında) ve üretici koşullarının (örneğin siparişe göre tek bir ürünün üretilmesinde) elverişli olup olmamasına ve üreticinin tercihine bağlıdır
Necdet KARABAKAL
Fizik Yük. Müh.
TÜRKAK ATEX Teknik Uzmanı
