PATLAYICI ORTAMDA ÇALIŞILAN ELEKTRİKSEL TESİSLERDE KULLANILAN EXPROOF EKİPMANIN

SEÇİMİ VE TESİSATA MONTAJI

(Daha detaylı açıklamalar için TS EN 60079-14 Standardına başvurulmalıdır)

 

Patlamaya karşı korumalı olarak seçilecek  (Ex) Teçhizat;

• Patlayıcı ortamın gaz gurubu ve sıcaklık sınıfına uygun olmalıdır.

Bazı yerlerde karışık gazların bulunma ihtimali varsa cihaz seçimi, en tehlikeli gruba giren gaza ve sıcaklık sınıfı da en düşük patlama sıcaklığı olana göre yapılır.

• Koruma tipi kullanım için uygun olmalıdır.

Tehlike bölgelerine göre kullanılacak koruma tipleri sınırlandırılmıştır

• Çevre şartlarına uygun olmalıdır

Burada verilen esaslar patlayıcı gaz ortamları için normal kabul edilen çevre şartları için geçerlidir. Çevre ve çalışma şartları değişikse;

Örneğin:

• Korozif etkili gaz ve buhar fışkırmaları,

• Sıvı damlamaları

• Ağır darbe

• Aşırı tozlanma v.b

diğer şartlar mevcutsa patlamaya karşı koruma tedbirlerinin yanı sıra bu çevre ve çalışma şartlarına karşı cihaz muhafazalarında  ‘MUHAFAZA KORUMA DERECELERİ INGRESS PROTECTION =IP KORUMALARI’ da bulunmalıdır.

• Bakım ve idamesi kolay olmalıdır

Patlamaya karşı korumalı teçhizatın montajından sonra aynı özelliklerini koruyarak işletilmesi gerekmektedir. Bu nedenle teçhizat seçilirken bakım periyodu ve bakım kolaylıklarının yanı sıra yedek parça temin kolaylığı da dikkate alınmalıdır.

• Ekonomik olmalıdır

Satın alma fiyatının uygunluğunun yanı sıra işletme-bakım ve yedek parça temin zamanı ve masrafı ile cihazın ekonomik ömrü göz önünde bulundurulmalıdır

 

Tehlikeli alanlar, uygun elektriksel tesislerin tasarımını ve uygun elektriksel tesisin seçimini sağlamak için IEC 60079-10-1’e göre gazlar, buharlar ve sisler için bölge 0, bölge 1 ve bölge 2 ve IEC 60079-10-2’ye göre yanabilir tozlar için ise bölge 20, bölge 21 ve bölge 22 seklinde sınıflandırılır

 

Elektriksel teçhizat, uygulanabilir olduğu sürece, tehlikesiz alanlara yerleştirilmelidir. Bunun yapılamadığı yerlerde, en az tehlikeli olan bir alana yerleştirilmelidir.

Tehlikeli alanlardaki elektriksel tesisler de tehlikesiz alanlardaki tesisler ile ilgili uygun özelliklere uygun olmalıdır. Bununla birlikte tehlikesiz alanlar ile ilgili özellikler tehlikeli alanlardaki tesisler için yetersiz olabilir.

 

Elektrikli teçhizat ve malzemeler, güç, gerilim, akım, frekans, görev ve tesis güvenliğini tehlikeye atabilen uyumsuzlukların bulunduğu diğer karakteristikler ile ilgili kendi elektriksel beyan değerleri içinde tesis edilmeli ve kullanılmalıdır. Özellikle, teçhizatın kullanıldığı besleme sistemine uygun gerilim, frekans ve doğru gerilim, frekans ve diğer parametreler için sıcaklık sınıfının tesis edildiğini sağlamak için dikkat edilmelidir.

Tehlikeli bölgelerdeki tüm elektriksel teçhizat ve kablolama, Madde 5 ilâ Madde 13 (dâhil) ve özel tip koruma ile ilgili ilâve özelliklere (Madde 14 ilâ Madde 23) göre seçilmeli ve tesis edilmelidir.

 

Teçhizat, kendi dokümantasyonuna uygun olarak tesis edilmelidir. Değiştirilebilir bölümlerin doğru tip ve beyan değerinde olması sağlanmalıdır. Tesisin tamamlanması üzerine, teçhizatın ve tesisin ilk muayenesi IEC 60079-17’ye uygun olmalıdır. Tesisler tasarımlanmalı ve teçhizat ve malzemeler, muayene ve bakım kolaylığı sağlayacak bir şekilde tesis edilmelidir (IEC 60079-17).

 

İstisnai şartlarda, örneğin araştırma, geliştirme, patlamadan korunmuş teçhizatının bulunmadığı pilot fabrika gibi kullanılan teçhizat ve sistemlerin bu standardın özelliklerini karşılaması, yetkili kuruluşun gözetiminde aşağıdaki bir veya daha fazla şartı karşılaması şartıyla gerekli değildir.

 

Patlayıcı gaz ortamının meydana gelmemesini temin için önlemler alınır veya patlayıcı bir gaz ortamının meydana gelmesi üzerine bu teçhizatın bağlantısının kesilmesini temin için önlem alınmalıdır, bu durumda, örneğin, ısınan bölümler nedeniyle bağlantının kesilmesinden sonra tutuşma da önlenmelidir veya yangınlar veya patlamalar tarafından insanlara ve çevreye tehlikenin önlenmesini temin için önlemler alınmalıdır.

 

İlave olarak, alınan önlemler aşağıdaki özelliklerdeki yetkili kuruluş tarafından yazılı olarak hazırlanır:

• Bu özelliklere ve diğer ilgili standartlara ve tehlikeli alanlarda kullanım ile ilgili elektriksel teçhizat ve sistemlerin kullanımına ilişkin uygulama kodlarına aşina olan,

• Değerlendirmeyi yapmak için gerekli tüm bilgiye erişime sahip olan personeli olan

 DOKÜMANTASYON:

Mevcut bir düzgün bir şekilde tesis etmek tesisi veya genişletmek için, tehlikesiz alanlar için gerekenlere ilâveten, uygulanabilir yerlerde, a ağıdaki bilgi gereklidir:

 

PATLAYICI ORTAM ALAN DOKÜMANTASYONU:

• Alan sınıflandırma dokümanları (IEC 60079-10-1 ve IEC 60079-10-2 ’ye bakılmalıdır),

• Tesis ve bağlantı ile ilgili talimatlar,

• Uygulanabildiği durumda elektriksel teçhizatın grubu veya alt grubu ile ilgili gaz veya buhar sınıflandırması,

• Mevcut gaz veya buharın sıcaklık sınıfı veya tutuşma sıcaklığı,

• Elektriksel öz direnç dâhil malzeme karakteristikleri, yanabilir toz kümesinin en küçük tutuşma sıcaklığı, yanabilir toz tabakasının en küçük tutuşma sıcaklığı ve yanabilir toz kümesinin en küçük tutuşma enerjisi kaydedilmelidir.

• Harici etkiler ve ortam sıcaklığı.

 EKİPMANA AİT DOKÜMANTASYON:

• İmalatçının teçhizat seçimi, montajı ve iç denetim için talimatları,

• Özel kullanma şartlarına sahip elektriksel teçhizat ile ilgili dokümanlar, örneğin “X” ekine sahip sertifika numaralı teçhizat için,

• Kendinden güvenlikli sistem için açıklayıcı sistem dokümanı (Madde 16.2.4.2.’ e bakılmalıdır). Dokümantasyon mevcut bir tesisi genişletmek veya düzgün bir şekilde tesis etmek için, tehlikesiz alanlar için gerekenlere ilâveten, uygulanabilir yerlerde, aşağıdaki bilgi gereklidir:

 MONTAJA AİT DOKÜMANTASYON:

• Tesis faaliyetinden sorumlu personele uygun bir biçimde sağlanan cihazın dogru olarak tesisini temin için gerekli bilgi (IEC 60079-0’daki talimatlara bakılmalıdır),

• Örnek olarak, sıcaklık beyan değerleri, koruma tipi, IP beyan değerleri, korozyona dayanıklılık gibi teçhizatın maruz kaldığı alan ve ortam için teçhizatın uygunluğu ile ilgili doküman

• Bağlantı sistemlerinin tiplerini ve ayrıntılarını gösteren planlar

• Korumanın özel tipi için olan özelliklere uygunluk için kablo giriş sistemlerinin seçilme kriterlerinin kayıtları;

• Devrenin açıklanmasıyla ilgili olan şemalar ve şekiller

• İlk muayene kayıtları (IEC 60079-14 standardı Ek C)

• İmalâtçının/uzman personelin beyanı, (Bakınız IEC 60079-14 standardı Madde 4.4.2)

İLK MUAYENE

• Teçhizatın kurulumu IEC 60079-14 standardına uygun bir şekilde yapılmalıdır

• Değiştirilebilir parçaların uygun tip ve sınıflandırmada olduğundan emin olunmalıdır

• Kurulumun tamamlanmasından ve ilk kullanımdan önce, IEC 60079-17'deki muayenenin “detay” derecesine dayanan IEC 60079-14 standardı Ek C'ye uygun bir şekilde teçhizat ve kurulumun “ilk detaylı muayenesi” yürütülmelidir.

 MALZEMENİN UYGUNLUK GARANTİSİ (IEC STANDARTLARINA GÖRE BELGELİ EKİPMAN)

IEC 60079 serisine, veya IEC 61241 serisine göre belgeli teçhizat, bu standarda uygun olarak seçilip tesis edildiğinde tehlikeli alanlar için olan özellikleri karsılar

 

IEC STANDARTLARI

• Bu standartta belirtilen gereklilikler IEC 60079 serisindeki IEC standartlarının güncel sürümlerine dayanır

• Eğer teçhizatın IEC 60079 serisinin güncel sürümlerine uygun sertifikası yoksa bu standartta verilen gerekliliklerle uyumlu olmayabilir.

• Güvenli kullanımı emniyete almak için ek tedbirlerin uygulanması gerekebilir.

IEC STANDARTLARINA GÖRE BELGESİZ EKİPMAN

• Kendinden güvenlikli devre içinde kullanılan basit donanımdan (simple apparatus) ayrı olarak hiçbir şekilde belgesi olmayan veya belgesi olan ancak Madde 4.4.1’de verilen standartların birisine uygun olmayan tehlikeli alan içinde kullanım için teçhizatın seçilmesi belgeli uygun teçhizatın elde edilebilir olmadığı ortamlara sınırlandırılmalıdır

• Tesis ve işaretleme özellikleriyle birlikte bu şekildeki teçhizatın kullanılması için onaylama, kullanıcı, imalatçı veya üçüncü parti tarafından yapılmalı ve onaylama dosyasında kaydedilmelidir. Bu şartlar altında bu standardın a ağıdaki özellikleri uygulanmayabilir

 TAMİR EDİLMİŞ, İKİNCİ EL VEYA MEVCUT EKİPMANIN SEÇİLMESİ

Mevcut, ikinci el veya tamir edilmiş teçhizatın yeni bir tesiste kullanılması amaçlandığında, sadece aşağıdaki durumlarda yeniden kullanılmalıdır:

• Teçhizatın değişikliğe uğramadığı ve orijinal belgenin kapsamını karşılayan bir durumda (herhangi bir tamir veya bakım dâhil) olduğu doğrulanabilirse,

• Göz önüne alınan eleman ile ilgili teçhizat standartlarındaki değişiklikler ilave güvenlik ön tedbirlerini gerektirmiyorsa teknik özelliklerin mevcut tesise özdeş olmadığı durumda kullanılan teçhizatın hareketi tesisin ‘yeni’ kabul edilmesine sebep olabilir

•  Teçhizatın çift belgeli (örnek olarak, kendinden güvenlikli donanım ve bağımsız olarak alevsızdırmaz teçhizat gibi) olduğu durumda yeni amaçlanmış yer için kullanılan koruma tipinin, orijinal olarak tesis edilmiş ve ardışık olarak bakımı yapılmış bir şekilde uzlaşılmış olunmasına dikkat edilmelidir

 Farklı koruma kavramları farklı bakım özelliklerine sahiptir. Yukarıdaki örnekte orijinal olarak aleve dayanıklı olarak tesis edilmiş donanım, güvenliğin örnek olarak besleme bağlantı uçlarındaki aşırı gerilime bağlı olan veya orijinal olarak kendinden güvenlikli tesis edilmiş, daha sonra aleve dayanıklı olarak kullanılmadan önce alev yollarında herhangi bir hasarın olmamasını sağlamak için bir kontrolün gerekli olduğu kendinden güvenlikli devre içindeki güvenlik bileşenlerinde hiçbir hasarın olmadığı doğrulanmadıkça sadece aleve dayanıklı olarak kullanılmalıdır.

 

PERSONELİN NİTELİKLERİ

• Bu standardın kapsamında bulunan tesisin tasarımı, teçhizatın seçilmesi ve montajı, sadece eğitimi çeşitli koruma tipleri ve tesis uygulamaları, ilgili kurallar ve yönetmelikler ile alan sınıflandırılmasının genel prensipleri hakkındaki talimatları ihtiva eden personel tarafından yapılmalıdır

• Personelin yeterliği yapılacak isin tipiyle ilgili olmalıdır (IEC 60079-14 standardı IEC 60079-14 Ek A’ye bakılmalıdır). Uygun olan sürekli tahsil veya eğitim düzgün aralıklarda personel tarafından yerine getirilmelidir.

 ELEKTRİKLİ MALZEMENİN SEÇİMİ

Tehlikeli alanlar için uygun elektriksel teçhizatı seçmek için a ağıdaki bilgiler gereklidir:

• Uygulanabildiği yerde teçhizat koruma seviyesi özellikleri dâhil tehlikeli alanın sınıflandırılması,

• Uygulanabildiği yerde elektriksel teçhizatın grubu veya alt grubu, ilgili gaz, buhar veya toz sınıflandırılması,

• Mevcut gazın veya buharın tutuşma sıcaklığı ı veya sıcaklık sınıfı,

• Yanabilir toz kümesinin en küçük tutuşma sıcaklığı ı, yanabilir toz tabakasının en küçük tutuşma sıcaklığı ı ve yanabilir toz kümesinin en küçük tutuşma enerjisi,

• Harici etkiler ve ortam sıcaklığı ı. Teçhizat koruma seviyelerinin (EPL) özelliklerinin alan sınıflandırma şemasına kaydedilmesi tavsiye edilir. Sonuçlar risk değerlendirilmesine tabi tutulmamış olsa bile bu durum ayrıca uygulanmalıdır (Madde 5.3’e)

 PATLAMA TEHLİKESİ OLAN BÖLGELER

• Tehlikeli alanlar bölgelere sınıflandırılır

• Bölgelere ayırma, patlamanın potansiyel sonuçlarını dikkate almaz

• Patlayıcı ortamın daha sık meydana gelmesi, tutuşma kaynağının olasılığına karşı daha büyük güvenlik seviyesinin gerekli olduğu istatistik esasta bu standardın önceki baskıları koruma kavramlarını bölgelere ayırmıştı

 EKİPMAN KORUMA SEVİYELERİ (EPL) ve PATLAMA TEHLİKESİ OLAN BÖLGELER ARASINDAKİ İLİŞKİ

Sadece bölgelerin alan sınıflandırma dokümantasyonunda tanımlandığı durumda  Çizelge 1’deki EPL’ler ve bölgeler arasındaki ilişki takip edilmelidir

 

• EPL’lerin alan sınıflandırma dokümanında tanımlandığı durumda teçhizatın seçimi için gerekli olan özellikler izlenmelidir.

• Çizelge 1’de verilen EPL’ler ile bölgeler arasındaki ilişkiye alternatif olarak EPL’ler risk esasına göre diğer bir ifadeyle tutuşmanın sonuçları dikkate alınarak belirlenebilir. Bu durum bazı ortamlarda daha yüksek EPL gerektirebilir veya Çizelge 1’de açıklanandan daha düşük EPL’ye izin verebilir

EPL’LERE GÖRE TEÇHİZATIN SEÇİLMESİ (EPL’LER ve KORUMA TİPLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ)

IEC standartlarına göre geçerli koruma tipleri göre tahsis edilmiştir

 

EPL ‘Ga ’veya  ‘Da ’ GEREKTİREN YERLERDE KULLANIM İÇİN TEÇHİZATIN SEÇİMİ

• Elektriksel teçhizat ve devreler, sırasıyla teçhizat EPL ‘Ga’ veya EPL ‘Da’ olarak işaretlenirse veya sırayla EPL ‘Ga’ veya EPL ‘Da’ özelliklerini karşılayarak Çizelge 2’de verilen koruma tiplerini kullanırsa EPL ‘Ga’ veya EPL ‘Da’ gerektiren yerlerde kullanılabilir.

• Tesis, kullanılan koruma tipine uygun olarak bu standardın özelliklerine uygun olmalıdır. ‘Ga’, korumanın birle ik tipleri için IEC 60079-26’ya uygun olarak işaretlendiğinde tesis eş zamanlı olarak kullanılan koruma tipine uygun olarak bu standardın özelliklerine uygun olmalıdır

 EPL ‘Gb’, ‘Db’ GEREKTİREN YERLERDE KULLANIM İÇİN TEÇHİZAT

Elektriksel teçhizat, sırasıyla teçhizat EPL ‘Ga’ veya ‘Gb’ ve ‘Da’ veya ‘Db’ olarak işaretlenirse veya sırasıyla EPL ‘Ga’ veya ‘Gb’ ve ‘Da’ veya ‘Db’ özelliklerini karşılayarak  Çizelge 2’de verilen koruma tiplerini kullanırsa EPL ‘Gb’ veya ‘Db’ gerektiren yerlerde kullanılabilir. Tesis, kullanılan koruma tipine uygun olarak bu standardın özelliklerine uygun olmalıdır

TEÇHİZAT GRUPLANDIRMASINA GÖRE SEÇİM

• Elektriksel teçhizat Çizelge 3’e uygun olarak seçilmelidir.

• Elektriksel teçhizat ilgili gaz veya buhara uygunluğunu gösteren şekilde işaretlendiği durumda bir yetkili kurulu tarafından tam bir değerlendirmesi yapılmaksızın ve bu şekildeki kullanım için uygun olduğunu gösteren değerlendirme sonuçları olmaksızın diğer gaz veya buharlar ile kullanılmamalıdır

PATLAYICI ORTAMDA KULLNILACAK ELEKTRİKLİ TEÇHİZATIN KULLANILDIĞI YERDEKİ PATLAYICI ÖZELLİKTEKİ GAZIN, BUHARIN VEYA TOZUN TUTUŞMA SICAKLI INA VE ORTAM SICAKLI INA GÖRE SEÇİMİ

• Elektriksel teçhizat, en büyük yüzey sıcaklığı mevcut olabilen gazın, buharın veya tozun tutuşma sıcaklığına erişemeyecek şekilde seçilmelidir

• Elektriksel teçhizatın işaretlenmesi ortam sıcaklık aralığı ihtiva etmiyorsa teçhizat – 20 0⁰C ilâ + 400⁰C olan sıcaklık aralığı içinde kullanılacak şekilde tasarımlanır. Elektriksel teçhizatın işaretlenmesi bir ortam sıcaklık aralığı ihtiva ederse teçhizat bu aralık içinde kullanılacak şekilde tasarımlanır

• Ortam sıcaklığı sıcaklık aralığı dışında ise veya örnek olarak, işlem sıcaklığı veya güneş ışınımına maruz kalma gibi diğer faktörlerden kaynaklanan sıcaklık etkisi varsa, cihaz üzerindeki bu etki dikkate alınmalı ve tedbirler doküman haline getirilmelidir

• Normal olarak kablo manşonları sıcaklık sınıfına veya ortam çalışma sıcaklığı aralığı işaretlemesine sahip değildir. Bunlar beyan işletme sıcaklığına sahiptir ve işaretlenmediklerinde işletme sıcaklığı olağan olarak – 20 ⁰C ilâ + 80 ⁰C’ dır. Farklı işletme sıcaklıkları gerekliyse, kablo manşonunun ve ilgili bölümlerin bu uygulamalar için uygun olmasına dikkat edilmelidir.

 PATLAYICI GAZ VEYA BUHAR ile TUTUŞMA SICAKLIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Elektriksel teçhizat üzerinde işaretlenmiş sıcaklık sınıfları için olan semboller, Çizelge 4’te gösterilen anlama sahiptir.

 

PATLAYICI TOZ ile TUTUŞMA SICAKLIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Toz tabakaları,toz cinsine bağlı olarak, en küçük tutuşma sıcaklığındaki azalma ve ısıl yalıtımdaki artış gibi özelliklerle, tozun bulunduğu yerdeki tabaka kalınlığı artışı olarak iki özellik gösterir:

• Koruma tipi “tD" (uygulama A) korumanın bütün tipleri için hem toz kümeleri ve hem de 5 mm’ye kadar olan kalınlıklar ve

• Koruma tipi “tD" (uygulama B) için 12,5 mm’ye kadar olan kalınlıklar için IEC 61242-2-1’de (I O/IEC 80079-20-2) belirtilen metotlara uygun olarak deneyden geçirildiğinde donanımın en büyük izin verilebilen yüzey sıcaklığı, ilgili tozun en küçük tutuşma sıcaklığından güvenlik sınırının çıkarılmasıyla belirlenir.

• Tabaka kalınlığının yukarıda verilen değerlerden daha büyük olduğu tesisler için en büyük yüzey sıcaklığı tabaka kalınlığına yapılan özel atıfla ve kullanılan malzemenin (malzemelerin) bütün karakteristikleriyle belirlenmelidir. Aşırı kalınlıkta olan toz tabakaları örnekleri IEC 60079-14 standardının Ek L’sinde bulunabilir

TOZ BULUTLARININ VARLIĞI DURUMUNDA SICAKLIK SINIRLAMALARI

IEC 60079-0'a uygun şekilde tozsuz bir test yöntemiyle test edilen teçhizatın maksimum yüzey sıcaklığı ilgili toz/hava karışımının Celcius derecesinde minimum ateş lenme sıcaklığının üçte ikisini geçmemelidir:

 

Burada TCL toz bulutunun minimum ateşlenme sıcaklığıdır.

 

TOZ TABAKALARININ MEVCUT OLMASI DURUMUNDA SICAKLIK SINIRLAMALARI

5 mm. e kadar olan kalınlıkta olan tozlar için IEC 60079-0 tozsuz deney metoduyla deneyden geçirildiğinde donanımın en büyük yüzey sıcaklığı, ilgili tozun 5 mm tabaka kalınlığı en küçük tutuşma sıcaklığının aşağısında 75 °C’u geçmemelidir.

 T_enbüyük=T _{5 mm}-75 °C.  Burada; T _{5 mm}, 5 mm kalınlığındaki toz tabakasının en küçük tutuşma sıcaklığıdır

 5 mm üzerinde 50 mm’ye kadar olan kalınlıkta olan toz tabakaları için;

• Uygulama A donanımda oluşma olasılığı olduğu durumda en büyük izin verilebilir yüzey sıcaklığı azaltılmalıdır. Kılavuz için 5 mm’lik tabaka için 250 ⁰C üzerinde en küçük tutuşma sıcaklıklarına sahip tozun olduğu yerde kullanılan donanımın izin verilebilir en büyük yüzey sıcaklındaki azalmanın örnekleri, tabakaların derinliğinin artırılması için olan a aşağıdaki grafikte (Şekil 1) gösterilmiştir

• 5 mm’lik tabakanın tutuşma sıcaklığının 250 °C’un altında olduğu durumda veya grafiğin uygulanması ile ilgili herhangi bir şüphe olduğu durumda donanım için Laboratuvar doğrulaması yapılmalıdır

KAÇINILMAZ TOZ TABAKALARI

Bir toz tabakasının donanımın yan taraflarında ve tabanında oluşmasından kaçınılamadığı durumda veya donanım tamamen tozun içine gömülü olduğu durumda yalıtımın etkisinden dolayı daha düşük yüzey sıcaklığı gerekli olabilir.

Tabaka derinliğinin 50 mm’den büyük mahfazalar için donanımın en büyük yüzey sıcaklığı, izin verilen tabaka derinliği referans olarak en büyük yüzey sıcaklığı ı T_L (Limit T sıcaklığı) ile işaretlenebilir.

 

Tabaka derinliği için donanım TL ile işaretlendiği durumda, L tabaka derinliğinde yanabilir tozun tutuşma sıcaklığı T _5mm yerine uygulanmalıdır. Donanımın en büyük yüzey sıcaklığı T_L, L tabaka derinliğinde yanabilir tozun tutuşma sıcaklığından en az 75 ⁰C daha düşük olmalıdır. Oldukça kalın toz tabakaları örnekleri TS EN 60079-14 Ek L’de bulunabilir.

 

TOZ İÇİN IŞIMA TEÇHİZATININ SEÇİLMESİ

Lazerlerin veya EPL “Ga”, “Da”, “Gb” veya “Db” elektrikli teçhizatın sürekli dalga kaynaklarının çıktı parametreleri aşağıdaki değerleri a mamalıdır:

–Sürekli dalga lazerleri ve diğer sürekli dalga kaynakları için 5 mW/mm2 veya 35 mW, ve

- Darbe lazerleri veya pals aralığı en az 5 sn olan pals ışık kaynakları için 0,1 mJ/mm2.

- Lazerlerin veya EPL “Gc” veya EPL “Dc” elektrikli teçhizatın sürekli dalga kaynaklarının çıktı parametreleri aşağıdaki değerleri aşmamalıdır:

• Sürekli dalga lazerleri ve diğer sürekli dalga kaynakları için 10 mW/mm2 veya 35 mW, ve

• Darbe lazerleri veya pals ışık kaynakları için 0,5 mJ/mm2.

Darbe aralığı 5 sn’den az olan radyasyon kaynakları sürekli dalga kaynağı sayılmıştır. (Bu değerler IEC 60079-0’dan alınmıştır). Dışarıda kurulmuş olan ama tehlikeli alana ışıma yapan teçhizat için IEC 60079-14 Madde 5.7.1. gerekleri uygulanmalıdır. Tehlikeli alanın dışında bulunan veya bu gerekliliğin belirtilmediği IEC 60079-0 veya IEC 60079-28’in bir sürümüne uygun sertifikası bulunan teçhizatlar için bu değerler teçhizat üreticisi tarafından onaylanabilir

 

TUTUŞMA İŞLEMİ

Özellikle odaklama durumunda optik spektral aralıktaki ışıma toz kümeleri veya toz tabakaları için bir tutuşma kaynağı ı olabilir. Örnek olarak:

Nesneler ışımayı yoğunlaştırırsa güneş ışığı bir tutuşmayı başlatabilir. (örnek olarak, iç bükey ayna, lensler, vbg)

Flaş lambaları gibi yüksek yoğunluklu ışık kaynaklarından olan ışıma bazlı ortamlarda toz parçacıkları tarafından büyük miktarda emilir. Bu toz parçacıkları toz kümeleri veya toz tabakaları için bir tutuşma kaynağı olur.

       Lazer ışıma olması durumunda (örnek olarak, işaretle me, telemetreler, ölçme, yön bulucular gibi) uzun mesafelerde odaklanmamış demetinin düzgün güç  yoğunluğu veya enerjisi tutuşma olasılığının olacağı şekilde çok büyük olabilir. Burada, ısınma esas olarak toz tabakalarının üzerindeki lazer demetinin etkisinden veya ortamdaki toz parçacıklarındaki soğurmadan kaynaklanır. Özellikle, güçlü odaklanma, odak noktasında 1000 0C’tan daha fazla sıcaklıklara sebep olabilir. Kendiliğinden tutuşma üreten teçhizatın (örnek olarak, lambalar, elektrik arkları, lazerler, vb) bir tutuşma kaynağı ı olabileceği ihtimaline dikkat edilmelidir.

PATLAYICI TOZ ORTAMI İÇİN ULTRASONİK TEÇHİZATIN SEÇİLMESİ

Tehlikeli alanda kurulmuş olan veya tehlike alan dı ında kurulmu  ama tehlikeli alana ı ıma yapan teçhizat için, EPL “Ga”, “Gb”, “Gc”, “Da”, “Db”, veya “Dc” elektrikli teçhizatlarının ultrason kaynaklarının çıkışları a ağıdaki değerleri geçemez:

• Sürekli kaynaklar için 0,1 W/cm2 ve 10 MHz,

• Darbe kaynakları için ortalama güç yoğunluğu 0,1 W/cm2 ve 2 mj/cm2.

Tehlikeli alanın dışında bulunan veya bu gerekliliğin belirtilmediği IEC 60079-0'ın bir sürümüne uygun sertifikası olan teçhizatlar için bu değerler teçhizat üreticisi tarafından onaylanabilir.

 

PATLAYICI ORTAMDA ULTRASES (ULTRASOUND) TUTUŞMA KAYNAĞI OLDUĞUNDA EKİPMAN SEÇİMİ

Ultrases enerjisini oluşturan ses transduseri tarafından serbest kalan büyük enerji oranları, katı veya sıvı malzemeler tarafından soğurulur. Enerji soğurulması olan bu malzemede ısınma meydana gelebilir ve aşırı ısınma durumlarında malzeme en küçük tutuşma sıcaklığının ötesinde de ısınabilir

 

ELEKTRİKLİ EKİPMANIN KULLANILDIĞI DIŞ ORTAM ETKENLERİ VARSA EKİPMAN SEÇİMİ

• Elektrikli teçhizat patlama korumasını olumsuz etkileyebilecek dış etkenlerden korunacak bir şekilde seçilmeli ve/veya kurulmalıdır. Bunlar:

• Aşırı yüksek veya düşük sıcaklıklar; güneş radyasyonu; basınç  artları; korozyona sebep olabilecek atmosfer; titreşimler, mekanik darbeler, sürtünme veya aşındırma; rüzgar; boyama işlemleri; kimyasallar; su ve nem; toz; bitkiler, hayvanlar, böcekler olabilir.

• Dış etkenler kurulum tasarımının bir parçası olarak tanımlanmalı ve kurulum için teçhizatın seçimi ve kontrol için uygulanan tedbirler dokümante edilmeli ve onay dosyasında bulunmalı.

• Daha fazla bilgi IEC 60364-5-51'de bulunabilir.

• Teçhizatın korunma tipini etkileyecek yoğuşmaya neden olabilen, uzun süreli neme ve geniş aralıklı sıcaklık değişimlerine maruz kaldığı durumlarda, yoğuşmayı tatmin edici bir şekilde engellenmesi ve yoğunlaşan sıvının tahliye edilmesi için teçhizata gerekli önlemler sağlanmalıdır.

 Tasarlanan havalandırma şartlarını etkilemeksizin, dikey olarak dönen elektrikli makinelerin havalandırma girişlerine yabancı cisimlerin dikey olarak düşmesini engelleyecek önlemler alınmalıdır. Eğer teçhizat çalışmak için üretildiği sıcaklık ve basınç şartları dışında çalıştırılırsa elektrikli teçhizatın bütünlüğü etkilenebilir. Bu şartlar altında, daha fazla tavsiye alınması gerekebilir (bkz. ayrıca 5.6)

 

Arıza durumlarında (örn. diyafram veya kutu arızası) yüksek basınçlı işlem sıvılarının teçhizata girmesinin (örn. basınç anahtarları veya kutulanmış elektrikli motor pompaları) risk doğurabildiği yerlerde, sıvı aşağıdakilerin herhangi birine ya da tümüne neden olabilir:

• Teçhizat muhafazasının yırtılması;

• Ani ateşlenme riski;

• Sıvının kablo veya kanallarla iletilmesi

•  Teçhizat risk altındaysa işlem sıvısı mahfazası elektrikli teçhizatdan güvenli bir şekilde ayrı tutulmalıdır (örn. ana işlem arayüzünde birincil conta kullanımı ve birincil contanın sızıntı yapması durumuna karşı teçhizatın içinde ikincil bir conta kullanımı)

• Eğer bu yapılamıyorsa, teçhizatda tahliye donanımı bulunmalı (uygun bir patlama korumalı menfez, dren veya hava deliğiyle) ve/veya herhangi bir sıvının iletimini engellemek için kablolama sistemi sızdırmaz hale getirilmelidir

• Birincil contanın arızalanması durumu örn. görünür bir sızıntı, teçhizatın kendini belli eden arızası, duyulabilir bir ses veya elektronik saptama ile belli ediliyor olmalıdır

• Olası kablolama sistemini sızdırmaz hale getirme yöntemleri: özel sızdırmaz ek yerlerinin veya teker teker iletkenler çevresinde conta içeren kablo rakoru kullanımı veya mineral-yalıtkan metal yapraklı (MIM ) kablo, veya kablo boyunca "epoksi" ek yerlerinin dâhil edilmesi

• Kablo izolasyon cihazları uygulanmasının buhar iletimini sadece hafifleteceği ve ek zayıflatıcı tedbirlerin gerekli olabileceği unutulmamalıdır. Havalandırma sistemleri oluşabilecek sızıntıların açıkça görülebileceği şekilde düzenlenmelidir

• Elektrikli teçhizatın işlem sızdırmazlığında uygulanabilecek IEC standartlarının bulunmaması durumunda ulusal standartlar veya IEC 61010-1 gibi diğer uygun standartlara uyulmalıdır. IEC 61010-1 işlem bağlantıları hakkında bazı bilgiler içermektedir

• İşlem sızdırmazlığı için IEC 60079-40 değerlendirilme aşamasındadır

• Koruma tipi için gerekenden yüksek dereceli giriş (nüfuz) koruması (ingress protection IP) olan mahfazalar seçerken (mesela olumsuz bir ortama uygun hale getirmek için), mahfazanın IP derecesi konumun veya gereken korumanın gerektirdiği derecelerin en yükseğinden dü ük olmamalıdır. Teçhizata uygun IP derecesi sağlanamadığında bu onay dosyasında belirtilmelidir

PATLAYICI ORTAMDA KULLANILACAK TAŞINABİLİR, NAKLEDİLEBİLİR VE KİŞİSEL EKİPMANIN SEÇİMİ

Uygulama gereği ve fazladan kullanım esnekliği için farklı alanlarda kullanılmak üzere taşınabilir, seyyar veya kişisel teçhizat gerekebilir. Eğer başka yollarla da korunmuyorsa düşük EPL'li bir teçhizat, yüksek EPL gerektiren bir alana sokulmamalıdır.

 

Bununla birlikte pratikte bu tür bir sınırlamayı uygulamak zor olabilir, özellikle de seyyar veya kişisel teçhizatlarla. Bu nedenle tüm teçhizatın maruz kalacağı konumlar içindeki en yüksek EPL'yi gerektiren konumun gerekliliklerini karşılaması önerilir

 

Benzer şekilde, teçhizat grup ve sıcaklık sınıflandırması da teçhizatın kullanılabileceği tüm gaz, buhar ve tozlara uygun olmalıdır. Uygun tedbirler alınmadığı sürece yedek aküler tehlikeli alana sokulmamalıdır. Teçhizatın pil veya akü içermesi durumunda, kullanıcı akünün mahfaza veya kabı içindeki serbest hacminde hidrojen yoğunluğunun hacmen %2'yi geçemeyeceğini üreticiyle doğrulamalı veya tüm hücrelerdeki gaz boşaltma armatürleri, çıkan gazların elektrik veya elektronik bile en veya bağlantılar içeren kapalı bölmelere girmeyeceği şekilde ayarlanmış olmalıdır

 

Alternatif olarak, teçhizatın Teçhizat Grubu IIC gerekliliklerine uygun olması durumunda, gaz boşaltma armatürleri veya hidrojen yoğunluğu sınırlaması gerekliliği uygulanmaz

• Tüm hücre tiplerinde hidrojen üreten gaz ayrışması riski nedeniyle, gaz ayrışması küçük kapalı ortamlarda patlayıcı şartlar yaratabileceği için yeterli tahliye imkânları uygulanır. Bu koşul fenerlere, multimetrelere, cep gaz sensörlerine ve diğer benzerlerine de uygulanır

• Bu detaylar IEC 60079-11 gerekliliklerinden elde edilmiştir

PATLAYICI ORTAMDA KULLANILACAK NAKLEDİLEBİLEN VE TAŞINABİLEN TEÇHİZATIN KULLANILMASINDA DİKKAT EDİLECEK ÖNEMLİ HUSUSLAR:

Kalıcı olarak tesis edilen teçhizatın aksine, nakledilebilen veya taşınabilen teçhizat geçici olarak tehlikeli alanda bulunabilir. Bu tür bir teçhizat örnek olarak;

• Acil durum jeneratörlerini,

• Elektrikli ark kaynak makinalarını

• Sanayi tipi forkliftleri,

• Hava kompresörlerini,

• Elektrikli havalandırma fanlarını veya vantilatörlerini,

• Taşınabilir elektrikle çalı an el aletlerini,Deney ve muayene teçhizatını ihtiva edebilir

Tehlikeli alana nakledilebilen veya taşınabilen teçhizat; uygun Teçhizat Koruma Seviyesinde (EPL) olmalıdır. Normal olarak gerekli EPL’nin elde edilemediği i tehlikeli alandaki nakledilebilir veya taşınabilir teçhizatın kullanılmasına ihtiyaç olmadığı durumda risk yönetimi için doküman haline getirilmiş bir program yerine getirilmelidir.

Bu program, uygun eğitim, işlemler ve kontroller ihtiva etmelidir. Güvenli bir çalışma izni teçhizatın kullanılmasıyla yaratılan potansiyel tutuşma riskine uygun olarak verilmelidir

Fişler ve prizler tehlikeli bir alanda mevcut ise bu alan için bu cihazlar gerekli EPL’de olmalıdır. Alternatif olarak, bunlar sadece enerjilendirilmeli veya güvenli çalışma işlemi altında bağlantılar yapılmalıdır (Ek B’ye bakılmalıdır).

 

PATLAYICI ORTAMDA KULLANILACAK ÖZEL TEÇHİZATIN KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK FAKTÖRLER:

Batarya veya güneş ışığı ile çalışan özel teçhizatın elemanları bazen personel tarafından taşınır ve kasıt olmaksızın tehlikeli bir alana götürülür.

Temel elektronik kol saati, bağımsız olarak değerlendirilmiş ve geçmişteki ve şu andaki EPL özellikleri altında tehlikeli bir alanda kullanım için kabul edilebilir bulunmuş olan düşük gerilimli elektronik cihaza örnektir.

Bütün diğer özel batarya ve diğer güneş ışığı ile çalışan teçhizat (bir hesap makinası ile birlikte elektronik kol saatleri dâhil),

• EPL’ye uygun onaylanmış tipe, gaz grubuna ve sıcaklık sınıfı özelliklerine uygun olmalı veya Risk değerlendirmesine tabi tutulmalı veya

• Emniyetli çalışma işlemi altında tehlikeli alana taşınmalıdır

•  Artırılmış bir risk özel elektronik teçhizatı çalıştırmak için kullanılabilen lityum bataryalar ile ilgilidir

PATLAYICI ORTAMDA KULLANILACAK DÖNER ELEKTRİKLİ MAKİNALARIN SEÇİMİ:

Döner elektrikli makinelerin seçiminde, 5.1'den 5.10'a kadarki gerekliliklere ek olarak, asgari şekilde aşağıdakiler de göz önüne alınmalıdır:

• i  tipi ( 1'den  10'a kadar IEC 60034-1'de tanımlandığı gibi);

• Besleme voltajı ve frekans aralığı;

• Kullanılan teçhizatdan ısı transferi (örn. pompa);

• Rulman ve yağ ömrü;

• İzolasyon sınıfı

• Titreşime ve kablo bağlantıları ve kablo giri i bütünlüğünü etkileyebilecek diğer etkenlere tabi motorlarda a ağıdakilere ayrıca dikkat edilmelidir:

• Kötü bağlantının aşırı ısınmaya neden olmasını engellemek için uç vidaları ve somunlarının sağlamca sıkıştırıldığı kontrol edilmelidir;

• Kabloda kullanılan rakorlar ve kablo gerilimini alan parçalar kablo bağlantılarında gerilime neden olmamalı ve rakor bütünlüğünü korumak için sağlam ve sıkı olmalıdırlar

“Ex” EKİPMAN SEÇİMİNDE VE KURULUMUNDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÇEVRESEL ETKENLER

Motor ve jeneratörler soğutma için büyük hacimlerde havaya ihtiyaç duyarlar ve soğutmayı etkileyebilecek çevresel etkenler dikkate alınmalıdır. Bu çevresel etkenler a ağıdakileri içerir:

Temiz, iyi havalandırılmış bir yer;

Makine mahfazası yer, çevre ve ortam şartlarıyla tutarlı olmalıdır;

Kurulum yeri nispeten toz ve parçacıklardan arınmış değilse, makinenin hava filtreleri olmalı, daha  ağır durumlarda ise makine örtülü olmalıdır;

Diğer teçhizatlar, duvarlar, binalar vb. makinenin havalandırmasına engel olmamalı veya tahliye edilen havanın geri dönmesine neden olmamalıdır:

Normal bakım için makinenin çevresinde yeterli boş alan bulunmalı;

Üst kapağın açılması için üstte yeterli boş alan bulunmalı; ortam korozyona neden olan gazlar ve sıvılardan (hem asitler, hem de bazlar) arınmış olmalıdır, Toz-ateşlenmesine-dayanıklı kollektör-halkası mahfazası, aksesuar cihazları, veya tesisat kutusu olan makinelerin montaj ve demontajı sırasında oluşabilecek çizik ve çapaklar patlamaya-dayanıklı veya toz-ateşlenmesine-dayanıklı özelliklerini bozabileceği için özellikle dikkatli olmayı gerektirir.

PATLAYICI ORTAMDA GÜÇ VE AKSESUAR BAĞLANTILARI, TOPRAKLAMA

Ulusal ve uluslararası kurallar kadar ilgili kurulum ve işletme talimatları da izlenmelidir. Bağlantı sadece, geçerli güvenlik düzenlemelerine uygun bir şekilde bir uzman tarafından yapılmalıdır. Güç bağlantıları a ağıdakiler açısından üreticinin talimatlarına uygun olmalıdır:

• Elektrik gücü: derecelendirme plakasındaki verileri inceleyin; akım türünü, ana kablo voltajı ve frekansını karşılaştırın; koruyucu anahtar ayarında, derecelendirilen akıma uyun; motoru terminal kutusundaki kablolama diyagramına uygun bir şekilde bağlayın; kablo kalınlığını nominal akım, kablo uzunluğu ve çevre sıcaklığına göre belirleyin;

• Kablo rakorunun korunma tipi, kablo için izin verilen maksimum sıcaklığa uygun olmalıdır;

• Ağdaki topraklama şartları. Topraklama için motor, montaj düzenlemesinin çerçevede veya flanş uç kalkanında bulunmasına bağlı olarak bir topraklama terminaline sahiptir. Ek olarak bütün motorların terminal kutuları içinde koruyucu iletken terminali vardır.

Belirtilen belirli bir elektrikli makineye bağlı olarak, özet isim plakasına göre, makinede aşağıdaki aksesuarlar da bulunabilir:

• Stator dönme direnç sıcaklık detektörleri (slot detektörleri, HV);

• Dönme sisteminde tümle ik sıcaklık sensörleri (LV);

• Rulman sıcaklık detektörleri, seçenekler: direnç veya termalçift, sesli okuma yeterliliği, alarm ve kapatma kontağı yeterliliği;

• Kendi sıcaklık sınıflarında alan ısıtıcılar;

• Titreşim sensörleri;

• Takometre;

• Rulman yağı rezervuarında ek ısıtıcılar;

• Hava Filtreleri arasında aşırı basınç düğme kontrolleri

• Kontaktör ya da anahtarın ark-söndürme prensibi;

• Motor büyüklüğü;

• Güç besleme kablosunun uzunluğu;

• Sistem kapasitansı, ve diğer etkenler.

• Bazı durumlarda, çoklu yeniden vurmalar motor stator sarması lehimi yalıtımı için çok yüksek olabilecek, anahtarlama voltaj aşımına ve yalıtkan bozulmasına ve yanmaya neden olmayan kıvılcımlara yol açabilir. Pratikte, bu genel olarak yol verme akımı IA > 600 A olan yüksek voltajlı motorlarda yol verme veya istop sırasında veya yük aşımı durumunda oluşur.

• Vakum devre kesiciler veya vakum kontaktörler genellikle yüksek voltaj geçici durumlarıyla ili kilidir. Anahtarlama donanımına, devre kesici ve motor kablosu sonlandırması arasına, her üç iletkenden toprağa doğru dalgalanma bastırıcılar kurulmalıdır.

• Sonuç olarak ortaya çıkan pik voltajı sarma yalıtımında hasara neden olabilir, bu da yalıtkan bozulmasına ve yanıcı olmayan kıvılcımlara neden olabilir. Eğer motor anahtarlanmasında vakum devre kesiciler veya vakum kontaktörler kullanıldıysa, motor kurulum tasarımında, ark aralıklı çinko oksit varistör gibi, uygun dalgalanma bastırıcılar düşünülmelidir

Bu yol verme akım limiti aşağıdaki üst güç sınırlarına karşılık gelir:

• Motor başlatılırken yol verme akımı IA ve nominal akım IN voltaj düşümü (yaklaşık%20'ye kadar):

• Yaklaşık750 kW, 3,0 kV'a kadar beslenen motorlar için;

• Yaklaşık1500 kW, 6,0 kV'a kadar beslenen motorlar için;

• Yaklaşık2500 kW, 10,0 kV'a kadar beslenen motorlar için;

 

PATLAYICI ORTAMDA KULLANILACAK OLAN 1kV ÜSTÜ ANAHTARLAMALI MOTORLARIN SEÇİMİ ve KURULUMUNDA ANAHTARLAMA İŞLEMLERİNDEN KAYNAKLANAN VOLTAJ AŞIMLARI

Motor büyüklüğü ve kullanılan anahtarlamanın ark-söndürme prensibinden bağımsız olarak (yani yağsız F6 veya hava aralığı anahtarlarında bile), 2 kV'dan 13,8 kV'a kadar yüksek voltajlı motor/anahtarlama tertibatları devreye alındığında a ağıdakiler akıldan çıkarılmamalıdır

 

Yol verme sırasında motoru durdurmak voltaj aşımlarına neden olabilir. Bu motora zarar verebilir ve motor mahfazası içinde ve ana terminal kutusunda yanıcı olmayan kıvılcımlara neden olabilir.

Motorun yol verme sırasında kapatılmasına engel olmak için önlemler alınmalıdır; örneğin, yol verme kontrolünde hatalar veya a ırı hassas koruma ayarları olup olmadığı kontrol edilmelidir. Yol verme sırasında, dönme yönünün kontrolü ve diğer testler için yapılan kapatmalar mümkün olan en düşük seviyede tutulmalıdır

 

PATLAYICI ORTAMDA KULLANILACAK OLAN AYDINLATMA ARMATÜRLERİNİN SEÇİMİ ve KURULUMUNDADİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:

Farklı güçlerdeki lambalar kullanılabilirse aydınlatma armatürlerinin seçilmesi EPL’leri, teçhizat grubunu ve sıcaklık sınıfının muhtemel deg işikliklerini dikkate almalıdır.

Aydınlatma armatürlerini seçerken farklı watt'larda lambaların kullanılması durumunda sıcaklık sınıfındaki olası deği imler hesaba katılmalıdır.

Bazı aydınlatma armatürleri kullanılan lambanın tipi ve derecesine göre farklı sıcaklık sınıflarına sahip olabilir. Kullanılan lambanın tipi ve derecesi gereken sıcaklık sınıfına göre seçilmelidir.

Eğer değiştirilebilir lambalı aydınlatma armatürleri seçildiyse, bunlar sadece modifiye edilmemi standart lambalarla ve ek bağlantı teçhizatı olmadan kullanılmalıdır.

Düşük basınçlı sodyum lambaları kırılan bir lambadan çıkabilecek serbest sodyum ateşleme riski yaratabileceği için tehlikeli bölgede korumasız bir şekilde taşınmamalıdır.

- Yaşlanma sürecinde bazı lambalarda sıcak noktalar oluşabilir (örn. HO tipi floresan

lambalar), ve bir ateşleme kaynağına dönüşebilirler.

 

PATLAYICI ORTAMDA KULLANILACAK OLAN FİŞLER VE PRİZ ÇIKIŞLARINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

EPL “Ga” ve “Da” gerektiren yerlerde fişler ve priz çıkışlarına izin verilmez.

NOT Ex “i” korumasında kullanılan bağlantılar (soketler) fiş veya priz çıkışı olarak sınıflandırılmazlar.

 

PATLAYICI TOZ ATMOSFERLERİ FİŞLER VE PRİZ ÇIKIŞLARIİÇİN ÖZEL GEREKLİLİKLER

EPL “Db” ve “Dc” gerektiren alanlardaki priz çıkışlarının kurulumu prize fi takılı olsun ya da olmasın içine toz giremeyecek şekilde yapılmalıdır. Toz kapağının kazara açık bırakılması durumunda tozun içeri giri ini en aza indirmek için, priz çıkı ları açılı olarak, dikeye en çok 60° yapacak ve giri i a ağı bakacak şekilde konumlandırılmalıdır.

Eğer patlayıcı toz atmosferi tehlikesi altındaki alanlarda kuplör kullanıldıysa, kuplör bağlantısı çıkarıldığında içinde toz kaçmamasına dikkat edilmelidir.

Priz çıkışları bir hata durumunda bağlantının kesilme süresinin IEC 60364-4-41  artlarına uyması için kullanılan esnek kablonun mümkün olduğu kadar kısa tutulmasına uygun bir konumda olmalıdır.

 

PİLLER VE AKÜLER  (Charging of secondary cells and batteries)

İkincil pil ve akülerin şarj edilmesi pil ve aküler sertifikaları bunu desteklemiyor ve üreticinin talimatları tehlikeli alanda şarja izin vermiyorsa sadece tehlikesiz bir ortamda şarj edilmelidir.

Ø Bu gereklilik pillerin Ex “d” kapalı alanlarında şarj edilmesini de içerir.

 

Teçhizat tehlikeli alana tekrar sokulmadan önce a ağıdakilerden emin olunmalıdır:

- Sıcaklığın işaretli sıcaklık sınıfının altında olduğundan;

- Kapların içinde şarj sırasında üretilen gaz kalmadığından.

- İlgili ulusal veya bölgesel standartlara (örn. IEC 62485-2 ) uygun olan akü odaları normalde güvenli alan kabul edilir.

HAVALANDIRMA

Mahfazada akülerin havalandırılması için gereken aralıklar bulunuyorsa, kurulumun aralıkları etkilemediğinden emin olunmalıdır.

RFID ETİKETLERİ

RFID etiketleri  M  değeri 1 A/m veya 3 V/m'yi geçen yüksek elektromanyetik alan bulunan

ortamlarda örn. yüksek akım elektroliz tesislerinde kullanılmamalıdır.

Pasif RFID ETİKETLERİ

Pasif  FID etiketlerinin, yani pilsiz çalı an ve gücünü sadece  F okuyucudan alan etiketlerin, eğer

üretimleri basit alet gerekliliklerini sağlıyorsa sertifikalandırılmaları gerekmez.

Pasif  FID etiketlerinin ortam sıcaklığı Tamb ≤ 40 °C iken T6 sıcaklık sınıfına ait olduğu veya ortam sıcaklığı Tamb ≤ 60 °C iken T5 sıcaklık sınıfına ait olduğu varsayılmalıdır.

PATLAYICI ORTAMDA KULLANILACAK RFID ETİKETLERİNİN MONTAJI

• Etiket kabı madde 6.5.'deki gerekliliklere uygun olmalıdır.

• EPL “Ga” veya “Da” gerektiren yerlerde, RFID etiketleri sadece teçhizatla birlikte sertifikalanmış ise kullanılmalıdır.

• EPL “Ga” veya “Db” gerektiren yerlerde diğer cihazlarla kaçak ve ara payının azalmasından kaçınmak için öngörülebilir hataları (örn. etiketin düşmesi) engellemek için özel tedbirler uygulanmalıdır.

• Etiketin montajı etiketin kendi özelliklerine zarar vermemeli veya üzerine takıldığı teçhizatın koruma tipini olumsuz etkilememelidir

• Yapıştırıcı kullanılması durumunda maksimum çalışma sıcaklığı göz önüne alınmalıdır

• Kaçak ve ara payı uzaklıkları montajdan etkilenmemelidir. Hasar görmüş RFID etiketleri tehlikeli bölgeye sokulmamalıdır

 

PATLAYICI ORTAMDA KULLANILACAK GAZ ALGILAMA EKİPMANLARI (GAS DETECTION EQUIPMENT)

• IEC 60079-14 standardın diğer gerekliliklerini karşılamayabilecek elektrikli cihazların tehlikeli alanlarda kullanımının sağlanması için kontrol tedbirlerinin bir parçası olarak gaz algılama kullanılabilir. (bkz. IEC 60079-14 Madde 4.1)

• Gaz algılama cihazları için IEC 60079-29-1'den IEC 60079-29-4'e kadar yer alan ilgili tüm gereklilikler uygulanmalıdır

  

KORUMA TİPLERİNE GÖRE PATLAYICI ORTAMDA KULLANILACAK ELEKTRİKLİ TEÇHİZATIN UYGUNLUK İNCELEMELERİ

 

1 – (d) TİPİ ALEV SIZDIRMAZ KORUMA TİPİNİN SEÇİMİ VE UYGUNLUK İNCELEMESİ

(d) tipi muhafaza içine girmiş patlayıcı gazın patlamasına emin ve güvenilir bir şekilde dayanmak zorundadır. Bu patlamalar muhafaza içindeki parça ve devrelere zarar verir. Bu yüzden bazı teçhizat için dikkatli ve uzun sürecek bakım işlemleri gerektirdiği için uygun olmayabilir. Çünkü her iç patlamadan sonra çok dikkatli ve uzun süren bakım gerektirir.

 

(d) tipi genel olarak Zone 0 da (d_a tipi bir istisnadır) kullanılmaz. Patlamaya karşı güvenli muhafaza olmasına karşın tehlike derecesi yüksek olan sahalarda (Zonlarda) kullanmaktan kaçınılmalıdır.

 

IIC gaz grubunda (Asetilen, hidrojen) kullanılacak (d) tipi muhafaza dizaynında çok daha fazla dikkatli olmak gerekir!

 

Büyük güçte olan ve kaymalı yatağı bulunan elektrik motorlarının IIB ve IIC gaz grubu için tasarımı ve kullanılması uygun değildir.

 

2- ARTIRILMIŞ EMNİYETLİ KORUMA TİPİ (e) NİN SEÇİMİ VE UYGUNLUK İNCELEMESİ

Bu koruma tipinde muhafaza koruma dereceleri (yani IP korumaları) artırılarak cihaz güvenliği yüksek seviyeye çıkartılmıştır. Bu yüzden bu özellikleri sık sık kontrol ve bakım gerektirirler. Çevre şartlarından korunmayan ve sık sık kontrol ve bakımı yapılmayan teçhizatın (e) tipi koruma güvencesi ortadan kalkar. Bu nedenle kullanımda diğer koruma tiplerine göre daha dikkatli olunmalıdır.

 

Sincap kafesli asenkron motorlarda sık sık aşırı yol verilmesine karşı koruma tedbiri alınamamaktadır. Aşırı yük ve aşırı ısınmaya karşı özel tertip yapılması ve karakterlerine uygun kesici kullanılması gerekir.

 

Artırılmış emniyetli yapılan transformatör ve motorlarda aşırı yük ve aşırı ısınmaya karşı koruma tertiplerinin özel olarak yapılması ve karakterlerine uygun kesici ve yolverici kullanılması şarttır.

(e) tipi koruma 1. bölgede (zone1) kullanılmamalıdır

 

KENDİNDEN EMNİYETLİ TİPİN SEÇİMİ VE UYGUNLUK İNCELEMESİ (ia)-(ib)-(İc)

Kendinden emniyetli koruma tipi (i-tipi koruma) küçük gerilimli (En fazla 50 Volt)ve küçük akımlı elektrik teçhizatında kullanılır. Bu nedenle teçhizatta meydana gelecek ark ve ısının enerji değerleri ortamı patlatmayacak kadar küçüktür.

(i) tipi korumalı bir cihazın içinden geçen akım patlayıcı gaz grubu için düşük değerdedir. Başka devrelerin de bu tip korumayı magnetik ve elektriksel etkisi olasılığıyla oldukça düşüktür. Bu da elektriksel olarak cihazın ve aygıtların özel olarak yapılmasından kaynaklanmaktadır.

(i) tipi teçhizatta bobin, sigorta ve diyotların değiştirilmemesi için gereken önlemler alınmalıdır. (Etiketlemeler, uyarı levhaları, eğitim)

(i) tipinin kullanıldığı yerler:

- Küçük kapasiteli (düşük güçlü) ölçü aletleri

- Koruma devreleri

- Kumanda devreleri

- Haberleşme devrelerinde kullanılabilir.

 (i) tipi teçhizatta bobin, sigorta, ve diyotların değiştirilmemesi için gereken önlemler alınmalıdır

 

 4-YAĞA DALDIRARAK KORUMANIN SEÇİMİ VE UYGUNLUK İNCELEMESİ

Yol verici ve kesicilerin yağa daldırarak korunmasında

• Yağ kaçağı (atlama ve delinme)  ve yağın özelliğinin bozulması nedeni ile sık sık bakım ve kontrol gerektirir

• Yağa daldırarak koruma her elektrikli cihaza tatbik edilemez, çünkü kullanımda cihazın yerleştirme güçlükleri olbilir

• Yağ seviyesi azalması gibi sorunlar vardır.

5-BASINÇLI TİP KORUMANIN (p) SEÇİMİ VE UYGUNLUK İNCELEMESİ

 

Basınçlı Tip Koruma:

• Kullanıldığı Yerler: Kapalı ortamda kullanılan, çok büyük hacimli kontrol ve kumanda teçhizatına basınçlı koruma uygulanabilir.

• Normal çalışmada patlama kaynağı olan bir cihazın elemanlarının tehlikeli saha içinde koruma gazı ve koruma tertiplerinin ucuz olduğu durumlarda uygulanabilir.

• İşletme şartlarında cihaza temiz hava kolayca temin edilebiliyorsa, basınçlı tip korumada, temiz hava ile havalandırılan basınçlı koruma tipi tertibi seçilir

• Temiz hava kolayca temin edilemiyorsa asal gazlarla (azot gibi) koruma yapılır

• Patlayıcı gaz ortamın karışık (farklı gazların birada bulunduğu) olduğu,

• Sıcaklık sınıfının karışık olduğu (teçhizat üzerinde yer alan sıcaklık sınıflarının farklı olduğu (örneğin T4, T5, veya T6 sıcaklık sınıfındaki gazlar için çok büyük teçhizatın (d) tipi yapılması bazı durumlarda zordur. Bu durumlarda (p) tipi koruma uygulanabilir) veya patlama sıcaklığı farklı olan gazlardan oluşan patlayıcı ortamın söz konusu olduğu) ,

• Devamlı bozulan ve kırılan değişik tip cihaz ve ölçü aletlerinin bulunduğu sistemlerde uygundur

• Diğer koruma tiplerinin uygulanmasının mümkün olmadığı veya çok zor olduğu durumlarda basınçlandırılmış koruma tercih edilebilir

• (ia) ve (s) tipli korumalı teçhizat kullanılabilir

• Normal çalışma koşullarında patlama kaynağı olabilen teçhizatı 1. bölgede kullanmak gerekiyorsa (d)  tipi korumalı olmalıdır

• (e) tipi teçhizatın 1.bölgede kullanılmasından kaçınılmalıdır veya daha az riskli devamlı kontrol edilebilecek yerlerinde kullanılmalıdır

• Yağa daldırma korumalı (o) tipi teçhizatı 1. tehlike bölgesinde kesinlikle kullanmamalıdır

• (p) tipi basınçlandırılmış tip teçhizat kendi kontrol ve koruma devreleri ile teçhiz edilmişlerse tehlikeli sahaların tüm bölgelerinde kullanılabilir

• Yüksek gerilimli teçhizat 1.Bölgede kullanılmamalıdır

• Normal çalışmada gereğinden fazla aşırı sıcaklık üreten, üretme olasılığı olan teçhizat (d) tipi alevsızdırmaz ve (p) tipi basınçlı koruma tipli olarak 1. Tehlike bölgesinde kullanılabilir. Ancak bu tip teçhizatın (e) tipli korumalı olarak kullanılmasından (1.Bölgede) kaçınılmalıdır.

•  Patlamaya karşı korumalı teçhizatın seçiminde cihazın çalışma şartları çok iyi tespit edilmelidir

SEÇİLECEK EKİPMANIN GÜCÜ ÇALIŞMA SÜRELERİNE UYGUN OLMALIDIR

Yük ve çalışma süresine göre sıcaklık yükselme grafikleri farklıdır

 

Çalışma Sınıfı	Çalışma Şekli (Yük)	Çalışma Süresi
S1	Tam Yük	Devamlı
S2	Tam Yük	Kısa Süreli
S3	Dönemli	Kesintili
S4	Yol Vermeli Dönemli	Kesintili
S5	Elektriksel Frenli Dönemli	Kesintili
S6	Sürekli Dönemli
S7	Elektriksel Frenlemeli Sürekli	Sürekli Dönemli
S8	Dönemli Yüklü	Hız Değişmeli Sürekli

 

 

 

 

 

	Çizelge 1-ELEKTRİKLİ EKİPMANIN TEHLİKE BÖLGELERİNE GÖRE SEÇİMİ (DÖNER ELEKTRİKLİ MAKİNELER)
	TEHLİKE BÖLGESİ		1.BÖLGE			2.BÖLGE
	KORUMA TİPİ	AG/YG	d	p	e	d	p	e
1	3 faz kısa devre indüksiyon motoru	AG	O	O	Δ	O	O	O
		YG	Δ	Δ	X	O	O	O
2	3 faz rotoru sarımlı indüksiyon motoru	AG	Δ	Δ	-	O	O	O*
		YG	X	X	-	O	O	O*
3	Tek faz indüksiyon motoru (kontaktsız)	AG	O		X	O		O*
4	Tek faz indüksiyon motoru (kontaklı)	AG	O		-	O		O
5	Frenlemeli kısa devre indüksiyon motoru	AG	Δ (**)		X	O		Δ
6	Gölge kutuplu indüksiyon motoru	AG	O	O	X	O	O	O
7	3 fazlı fırçalı senkron motor	YG	X	X	-	Δ	Δ	Δ(*)
8	3 faz fırçasız senkron motor	YG	Δ	Δ	X	O	O	O
9	3 faz reaksiyon tip senkron motor	AG	O		X	O		O
10	3 faz magnet tip senkron motor	AG	O		X	O		O
11	Tek faz reaksiyon senkron motor (kontaklı)	AG	O		-	O		O(*)
12	Tek faz reaksiyon senkron motor (kontaksız)	AG	O		X	O		O
13	Doğru akım motoru	AG	Δ	Δ	-	O	O	-
14	Eddy-Current kaplin (fırçalı)	AG		Δ	-		O	Δ(*)
15	Eddy-Current kaplin (fırçasız)	AG	Δ	Δ	X	O	O	O
ÇİZELGEDE KULLANILAN SEMBOLLERİN ANLAMLARI		AG   : Alçak Gerilim   YG   : Yüksek Gerilim    O    : Kullanılması uygundur   Boş  : Pratik değildir    Δ     : Kullanılabilir    X     : Uygun değildir   -         -     : Dizaynı gerçekleşmez
1-Birinci sıradaki motorlar tam yükte devamlı çalışabilme ve tam yükte kısa süreli kesintili çalışabilme özelliğinde olmalıdır  2-Beşinci sıradaki motor dizaynı kesintili, periyodik yük durumlarına uygun yapılmalıdır.  3- İkinci sıradaki kısa devre motor yol alma akımları bakımından küçük güçler için dizayna uygundur. Yük şartları birinci sıradaki motor gibidir  4- Beşinci sıradaki motorlar kesintili ve periyodik yük durumlarına uygundur. Patlamaya karşı korumalı tipteki dizaynlarında tüm yük durumları için yol alma karakterleri uygun olmalıdır  5-(**) işareti motor ve frenleme donanımının alevsızdırmaz koruma tipli olmasını gerektirir  6-(*) işaretli motorların muhafazaları artırılmış emniyetli tip yapılırken ark çıkaran kısımlar alevsızdırmaz tipli olmalıdır

 

Çizelge 2-ELEKTRİKLİ EKİPMANIN TEHLİKE BÖLGELERİNE GÖRE SEÇİMİ (TRANSFORMATÖRLER)
TEHLİKE BÖLGESİ		1.BÖLGE (ZONE 1)			2.BÖLGE (ZONE )
KORUMA TİPİ	YG/AG	(d)	(p)	(e)	(d)	(p)	(e)
Yağlı tip güç ve yol verme oto transformatörü	AG		-	X	-	-	O
	YG	-	-	X	-	-	Δ
Yağlı tip reaktörler	AG	-	-	X	-	-	O
	YG	-	-	X	-	-	Δ
Kuru tip güç ve yol verme oto transformatörleri	AG	Δ	Δ	X	O	O	O
	YG	X	X	X	Δ	Δ	Δ
Kuru tip reaktörler	AG	Δ	Δ	X	O	O	O
	YG	X	X	X	Δ	Δ	Δ
Ölçü transformatörleri	AG	Δ		X			O
	YG	Δ		X			Δ
ÇİZELGEDE KULLANILAN SEMBOLLERİN ANLAMLARI	AG   : Alçak Gerilim   YG   : Yüksek Gerilim    O    : Kullanılması uygundur   Boş  : Pratik değildir    Δ     : Kullanılabilir    X     : Uygun değildir     -     : Dizaynı gerçekleşmez

 

Çizelge 3-ELEKTRİKLİ EKİPMANIN TEHLİKE BÖLGELERİNE GÖRE SEÇİMİ (DEVRE KESİCİ VE YOLVERİCİLER)

TEHLİKE BÖLGESİ

0. BÖLGE (ZONE 0)

1.BÖLGE (ZONE 1)

2.BÖLGE (ZONE 2)

KORUMA TİPİ

AG/YG

(i)

(i)

(d)

(p)

(o)

(e)

(i)

(d)

(p)

(o)

(e)

Bıçaklı tip kesiciler (Düşürme Bobinsiz)

AG

-

-

O

-

-

-

O

-

-

YG

-

-

X

-

-

-

Δ

-

-

Kuru tip Yolvericiler (Düşürme Bobinli)

AG

-

-

Δ

-

-

-

O

-

-

YG

-

-

X

X

-

-

-

Δ

-

-

Havalı devre kesici

AG

-

-

Δ

-

-

-

O

-

-

YG

-

-

X

X

-

-

-

Δ

-

-

Sigorta

AG

-

-

Δ

-

-

-

O

-

-

YG

-

-

X

X

-

-

-

Δ

-

-

Küçük kapasiteli işletme kumanda anahtarları

AG

O

O

O

O(*)

-

O

O

O(*)

-

Rotor devir sayısı ayar kontrolörleri

AG

Δ

-

-

-

O

-

-

Havalı ana kontrolörler

AG

O

-

-

-

O

-

-

Reaktör ve kompanzatör yol vericileri

AG

-

-

Δ

-

-

O

O(**)

YG

-

-

X

X

-

-

O

Δ(**)

Rotorlar için metalik direnç

AG

-

-

Δ

Δ

-

X

-

O

O

-

O

YG

-

-

X

X

-

X

-

Δ

Δ

-

Δ

Rotorlar için sıvılı direnç

AG

-

-

-

-

-

X

-

-

-

-

O

YG

-

-

-

-

-

X

-

-

-

-

Δ

ÇİZELGEDE KULLANILAN SEMBOLLERİN ANLAMLARI

AG   : Alçak Gerilim  YG   : Yüksek Gerilim  O     : Kullanılması uygundur  Boş  : Pratik değildir  Δ     : Kullanılabilir  X     : Uygun değildir   -     : Dizaynı gerçekleşmez

(*) Bu yağlı tip korumalar alevsızdırmaz muhafazaya sahiptir   (**) Bu yol vericiler alevsızdırmaz koruma tipli olup, reaktör ve yol vericiler (e) koruma tiplidir.

 

Çizelge 3-(devam) ELEKTRİKLİ EKİPMANIN TEHLİKE BÖLGELERİNE GÖRE SEÇİMİ (DEVRE KESİCİ VE YOLVERİCİLER)

TEHLİKE BÖLGESİ

0. BÖLGE (ZONE 0)

1. BÖLGE (ZONE 1)

2. BÖLGE (ZONE 2)

KORUMA TİPİ

AG/YG

(i)

(i)

(d)

(p)

(o)

(e)

(i)

(d)

(p)

(o)

(e)

Elektromanyetik valf

AG

-

-

O

-

-

X

-

O

-

O

Manyetik fren

AG

-

-

Δ(***)

O

X

-

O

-

Δ

İşletme paneli

AG

-

-

O

O

-

-

-

O

O

-

-

Kontrol Paneli

AG

-

-

Δ

Δ

-

-

-

O

O

-

-

YG

-

-

X

X

-

-

-

Δ

Δ

-

-

Dağıtım Paneli

AG

-

-

Δ

-

-

-

O

-

-

YG

-

-

X

-

-

-

O

-

-

ÇİZELGEDE KULLANILAN SEMBOLLERİN ANLAMLARI

AG   : Alçak Gerilim  YG   : Yüksek Gerilim  O     : Kullanılması uygundur  Boş  : Pratik değildir  Δ     : Kullanılabilir  X     : Uygun değildir    -     : Dizaynı gerçekleşmez

(***) Fren pabucu ve tambur mekanik parçaları elektromagnet gibi alevsızdırmaz özelliktedir

  

Çizelge 4- ELEKTRİKLİ EKİPMANIN TEHLİKE BÖLGELERİNE GÖRE SEÇİMİ (DİĞER TEÇHİZAT)
TEHLİKE BÖLGESİ	0. BÖLGE (ZONE 0)	1.BÖLGE (ZONE 1)				2.BÖLGE (ZONE2)
KORUMA TİPİ	(i)	(i)	(d)	(p)	(e)	(i)	(d)	(p)	(e)
Sinyal Alarm ve Haberleşme Devreleri	O	O	O	O	X	O	O	O	O
Akülü taşıyıcılar	-	-	-	-		-	-	-	O
Yarı iletken doğrultucular	-	-	Δ	Δ		-	O	O	Δ
Fiş ve Prizler	-	-	O	-		-	O	-	-
İrtibat Kutuları	-	-	O	-		-	O	-	O
ÇİZELGEDE KULLANILAN SEMBOLLERİN ANLAMLARI	AG   : Alçak Gerilim  YG   : Yüksek Gerilim  O     : Kullanılması uygundur  Boş  : Pratik değildir  Δ     : Kullanılabilir  X     : Uygun değildir   -     : Dizaynı gerçekleşmez

 

Çizelge 5- ELEKTRİKLİ EKİPMANIN TEHLİKE BÖLGELERİNE GÖRE SEÇİMİ (ÖLÇÜ ALETLERİ)
TEHLİKE BÖLGESİ	0. BÖLGE (ZONE 0)	1.BÖLGE (ZONE 1)					2.BÖLGE (ZONE 2)
KORUMA TİPİ	(i)	(i)	(d)	(p)	(o)	(e)	(i)	(d)	(p)	(o)	(e)
Dirençler Termokupullar	O	O	O	-	-	X	O	O	-	-	-
Transmitters (Gaz, sıvı, basınç, seviye)	O	O	O		-	X	O	O		-	Δ
Elektromagnetik Flowmeter	-	O*	O		-	X	O*	O			Δ
Konsantrasyon Ölçümü (PH, Elk. Ge.)	O	O	O		-	-	O	O			-
Gaz Ana iz Cihazları	-	O(*)	O	O	-	X	O(*)	O	O	-	Δ
Gaz Alarm Cihazları	-	-	O	-	-	X	-	O	-	-	-
Elektromagnetik Enerji Nakledicileri	O	O	O		-	X	O	O		-	O
Döner bobinli gösterici ve yazıcılar	O	O	O		-	X	O	O		-
ÇİZELGEDE KULLANILAN SEMBOLLERİN ANLAMLARI	AG   : Alçak Gerilim  YG   : Yüksek Gerilim  O     : Kullanılması uygundur  Boş  : Pratik değildir  Δ     : Kullanılabilir  X     : Uygun değildir   -        -     : Dizaynı gerçekleşmez
(*) Sadece kendinden emniyetli koruma ile değil, diğer koruma tipleri ile de yapılabilir

 

Çizelge 6- ELEKTRİKLİ EKİPMANIN TEHLİKE BÖLGELERİNE GÖRE SEÇİMİ (AYDINLATMA ARMATÜRLERİ)
TEHLİKE BÖLGESİ	1.BÖLGE (ZONE 1)		2.BÖLGE (ZONE 2
KORUMA TİPİ	(d)	(e)	(d)	(e)
Akkor Telli Lambalar	O	X	O	O
Portatif Akkor Telli Lambalar	Δ	-	O	-
Floresan Lambalar	O	X	O	O
Civa Buharlı Lambalar	O	X	O	O
Bataryalı Portatif Lambalar	O	O(*)	O	-
Sinyal vb. Lambaları	O		O	O
ÇİZELGEDE KULLANILAN SEMBOLLERİN ANLAMLARI	AG   : Alçak Gerilim  YG   : Yüksek Gerilim  O     : Kullanılması uygundur  Boş  : Pratik değildir  Δ     : Kullanılabilir  X     : Uygun değildir   -      -       : Dizaynı gerçekleşmez
(*) Bataryalı portatif lambalar (d) tipi olduğu gibi özel standardı mevcutsa artırılmış emniyetli olarak da yapılabilir