ATEX de GÖNÜLLÜLÜK ESASINA GÖRE YAPILAN ÜRÜN BELGELENDİRİLMESİ
ve
CE İŞARETLEMESİ
(Voluntary ATEX Product Certification and CE Marking)
Avrupa’da ürünlerin serbest dolaşımı için CE işaretinin üzerinde olması şarttır. İmalatçının ürünü üzerine CE işaretini iliştirebilmesi ancak imalatçının “CE Uygunluk Beyanı”(CE Declaration of Conformity) vermesi ile mümkün olur. Bu beyanda da yer alması gereken asgari gerekler vardır.
Bu gereklilik ise gönüllülük esasına dayanan belgelendirmede yer almaz. Çünkü Gönüllülük esasına göre yapılan belgelendirme, ise, ürünün bağımsız ve üçüncü taraf kuruluşunca belgelenen “Kalite Bildirimi”(Quality Declaration) dir.
CE işaretini ürünü üzerinde kullanan bir imalatçı asgari sayıda bir gerekliliğe uymak zorundadır. Bu gereklilikler en azından Avrupa Birliği ülkelerinde zorunludur. Bu bildirim standardize edilmiş bir formattadır ve imalatçı minimum hangi değerleri seçtiğini ve hangi değerlere sahip olması gerektiğini ifade eder. Seçtiği ürününde yapacağı muhtemel değişikliklerde dâhil olmak üzere hangi seviyede ve hangi performans ve kategorideki değerlere sahip olacağını da beyan eder. Avrupa birliği düzenlemeleri (mevzuatı) çoğu durumda belirli bir standartların belirli bir performans ve kategori seviyesinde bir alt eşik seviyesinin sağlanmasını veya sınırlı bir varyasyona sahip olmayı öngörmemektedir
Ancak Gönüllülük esasına dayanan belgelendirmede bu yoktur. Zira gönüllülük esasına dayanan belgelendirme çok özel bazı kuralları, kalite olarak belirlenen minimum eşik seviyesini, yerel uygulama gerekliliklerince öngörülen ve pratikte uygulanan kuralları öngörür. Bu nedenlerle gönüllü belgelendirmede bağımsız bir üçüncü taraf kuruluşunca sadece ürünün kalitesinin belirli bir seviyede olması garanti edilmez, bunun yanında ürünün kalitesinin güvenilirliği ve son kullanıcının yerel mevzuat tarafından öngörülen şartlarına uygunluğu da garanti edilmiş olur.
ATEX 2014/34/EU direktifinde ise Gönüllü Belgelendirme yoktur. Zira ATEX direktifi bir CE direktifidir ve nihayetinde ürünün üzerinde CE işaretinin iliştirilmesi amaçlanır. Ancak buna rağmen bazen ATEX Onaylanmış Kuruluşlarına (ATEX Notified Bodies) bu konuda başvurular olmaktadır. Yapılan başvurular ise Kategori 3 de (Zone 2/22) AB Tip İnceleme belgesi talebi şeklidir. Aslında Kategori 3 de imalatçının ATEX 2014/34/EU direktifindeki Clause 13(1(b) (ii) ye göre ürününü (ATEX Annex VIII e göre Teknik Dosyasını hazırlayıp, standartlara uygunluğunun ve gerekiyorsa testlerinin kendisi tarafından yapıldığı bu dosyayı kendi arşivinde saklaması (ancak yetkili kuruluşlarca sorulduğunda vermesi) ve piyasaya sadece “CE Uygunluk Beyanı” (CE Declaration of Conformity) ile sunması mümkündür.
Buna karşın Kategori 3 de (Zone 2/22) de üretim yapan imalatçı, ATEX Onaylanmış Kuruluşuna Kategori 2 de (Zone 1/21) için geçerli olan ve tasarım incelemesinin ve testlerinin Onaylanmış Kuruluş tarafından yapıldığı AB Tip İnceleme Sertifikası (EU-Type Examination Certificate) talep etmektedir. Bu durumda da ATEX Onaylanmış Kuruluşlarında tereddüt oluşabilmektedir.
Bu soruna cevap verebilmek için, Ex imalatçısı tarafından ATEX Onaylanmış Kuruluşlarından talep edilen belgeleri gözden geçirirsek şunları belirtebiliriz:
AB-Tip İnceleme Belgesi(EU-Type Examination Certificate) Annex III (Modül B)
Ürün/ Üretim Kalite Güvence Onayı (Product/ Production Quality Assurance Notification) (Annex IV ve VII) (Modül D ve Modül E)
Tipe Uygunluk Onayı (Conformity to Type Notification) Annex VI (Modül C1)
Ürün Doğrulama Uygunluk Sertifikası (Product Verification, Certificate Of Conformity). Annex V (Modül F)
Birim Doğrulama Uygunluk Sertifikası (Unit Verification Certificate of Conformity) Annex IX (Modül G)
Bu belgele, imalatçının son kullanıcıya vereceği ürün eşliğinde verilmesi zorunlu belgeler değildir; imalatçının ürünü üzerinde CE işareti kullanmasına yöneliktir. İmalatçı bu belgeler ile CE İşareti kullanma hakkının olduğunu kendi yayımlayacağı ve son kullanıcıya ürününün eşliğinde vermek zorunda olan CE Uygunluk Beyanı (CE Declaration of Conformity) ile onaylar ve sorumluluklarını beyan eder.
Bu belgelerden AB Tip İnceleme Belgesinin (EU-Type Examination Certificate) Kategory 2 (Zone 1/21) ürünler verilmesi mümkündür. Ancak bu belgenin Direktifin Article 13(1)(b)(ii) and 13(1)(c) de de belirtilen Kategory 3 (Zone 2/22) ürünler için verilmesi mümkün değildir, ancak bu kategori de imalatçının Onaylanmış Kuruluştan talebi olduğunda Onaylanış Kuruluşun nasıl bir tutum alacağı EU- CIRCABs de yer alan Avrupa Ex Onaylanmış Kuruluşlar Birliği (ExNBG - Ex Notify Bodies Group) un 20.06.2000 gün ve ExNB 00/06/20 sayılı (ExNBG Clarification Sheet) kararı olarak sonuçlandırılmıştır: Bu karara göre patlayıcı ortamda kullanılmak üzere Kategori 3 (Zone 2/22) de yer alan bir ürün için yayımlanacak Ex Gönüllü Sertifika’(Ex Voluntary Certificate) da:
Altıgen Ex işareti kullanılabilir
CE işareti ve bunu takiben Onaylanmış Kuruluşun Sicil Numarası bulunamaz
İmalatçının talebi ile gönüllülük esasına göre verilen Gönüllü Sertifika (Voluntary Certificate) Onaylanmış Kuruluşun bu vasfına istinaden değil, konu ile ilgili “Uzmanlık Yetkinliği”ne istinaden veya (kapsamında yer almak şartı ile) Akredite Kuruluş olarak verilebilir
Gönüllü Sertifika (Voluntary Certificate), bir ATEX Onaylanmış Kuruluşunca verilen Ürün/ Üretim Kalite Güvence Onayı (Product/ Production Quality Assurance Notification) (Annex IV ve VII) (Modül D ve Modül E) belgelerinde listelenen EU-Tip İnceleme Belgeleri arasında yer alamaz
Bir tek ünite veya bir grup ürün için Kategori 3 de belgelendirme yapılacak ise Birim Doğrulama Uygunluk Sertifikası (Unit Verification Certificate of Conformity) ATEX Annex IX (Modül G) de; (CE işareti kullanma yetkisi ile de) bir ATEX Onaylanmış Kuruluşça verilebilmektedir. Bu durumda gönüllülük esasına dayanan belge (Voluntary Certificate) verilmesine gerek yoktur
Necdet KARABAKAL
Fizik Yük. Müh
www.exbelgelendirme.com