1- VALF (VANA) ATEX
2014/34/EU DİREKTİFİNE GÖRE BELGELENDİRİLMELİ MİDİR?
Valf, herhangi bir
tesisat içerisinde sıvıların akışını kontrol eden ekipman olduğu
söylenebilir. En basit kullanım amacı sıvıları yönlendirmek ve kontrollü
bir şekilde transfer etmek olduğu için geniş kullanım alanına sahiptir.
Valf, akışkan içeren tesisatta koşula bağlı olarak açılıp kapanan bir
çıkış öğesidir. El ile yönlendirilebilen eski tip sistemler olan valfler
ayrıca yaylı ve elektronik de olabilir. Bu da hareket kabiliyetlerini
büyük ölçüde artırarak daha kontrollü devreler oluşturma imkânı sunar.
Tepki sürelerinin çok kısa olması ve neredeyse her türlü tesisata
kolaylıkla entegre edilebilmesi valflerin araç motor dahil birçok yerde
tercih edilmesini sağlar. Genellikle akışkan basıncının önem arz ettiği
sistemlerde basıncın yükselmesi halinde sistemden dışarıya akışkan
tahliye ederek basıncı düşüren ya da acil bir durumda akışkan
iletişimini kesen emniyet araçlarıdır
Patlayıcı ortamda
kullanılacak olan valflerin belgelendirmesinde öncelikle valfin ATEX
direktifi kapsamında olup olmadığına ve dolayısı ile bu amaçla
belgelendirilip belgelendirilmeyeceğine karar verilmesi valf üreticileri
açısından önemlidir. Buna göre en önemli kaynak 2020 yılında yayımlanan
ATEX 2014/34/EU rehber dokümanı olan (ATEX Guidelines 2020) dır. Buna
göre “Basit Ürün” "Simple Products” olarak tanımlanan bazı ürünlerin
ATEX Belgelendirilmesi gerekmemektedir. Bu kapsamda ATEX kapsamına
girmeyen ürünler şöyle tanımlanmaktadır: (Bkz:
ATEX Guidelines 2020- § 38 Examples of
equipment not covered by Directive 2014/3Öe4/EU)
“Basit Ürün” (Simple"
products) Avrupa uyumlaştırılmış standartlarında ateşleme kaynağının
patlama için yeterli sonuca yol açmayacağı üründür. Bu nedenle bu türden
bir ürünün elektriksel ateşleme kaynağının patlama için etkili olup
olmayacağı göz önüne alınmalıdır. Bu değerlendirme ile pek çok ürün
yeterli ve etkin patlama enerjisine (kaynağına) sahip olmadığı için
“basit ürün “ (simple product) olarak tanımlanır. Örnek olarak çekiç,
pense, testere, merdiven gibi mekanik ürünler ATEX direktifine göre
belgelendirme kapsamında değildir. (Bkz: ATEX Guidelines 2020 section
§41 on "Own" ignition source ve bkz: "Borderline list -ATEX products",
ATEX Guidelines 2020 pages 225-228)
Diğer örnekler ise;
-
Mekanik saat parçaları, mekanik fotoğraf makinesinin mekanik obtüratörü
(mechanical camera shutters -metallic);
-
Basınç azaltma valfleri (pressure
relief valves), kendiliğinden kapanan kapılar,
- İnsan
gücü ile çalışan ekipman, el ile
çalışan pompalar, el ile çalışan kaldırma araçları, el ile çalışan
valfler (vanalar)
Ancak bu konuda
imalatçılar ürünlerinin ATEX direktifi kapsamına girip girmediği
konusunda kendi risk değerlendirmelerini yapmalıdır.
El ile çalıştırılan
valfler eğer yavaş hızda (v<1 m/sn) çalıştırılıyorsa sıcak yüzey
oluşturma olasılığı yoktur (bkz: ATEX Guidelines 2020 section § 42 on
non-electrical equipment) bu nedenle de ATEX Direktifi kapsamında
değildir. Her ne kadar bazı kısımları statik elektrik yüklenme
polimerlerden oluşan malzeme ile yapılmış da olsa da bu durum plastik
boruların ürettiği statik elektrik kadar riskli değildir. Bu şartlar
sağlandığında valfin ATEX 2014/34/EU Direktifi kapsamında olmadığı
söylenebilir
Bazı imalatçılar
daha iletken polimerler seçerek veya ürünlerinin bazı kısımlarının metal
olduğu ve bunları da topraklama yaparak ATEX 2014/34/EU direktifine
uygun olduklarını iddia edebilirler
Diğer bazı
imalatçılar da ürettikleri valflerin alevlenmez malzeme ile çalışan
valfler için kullandıkları malzemelerden hiçbir farkları olmamasına
karşın, imal teknikleri gereği patlayıcı ortamda kullanılsa bile
ürünlerinin bu şartları sağlamış olduklarını söylemektedirler
Her iki durumda da
ürünün yukarıdaki şartları gerek Kategori 2 için ve de özellikle
Kategori 1 için sağlayıp sağlamadıkları ve dolaysı ile ATEX 2014/34/EU
direktifi kapsamında olup olmadığı uygunluk değerlendirmesi yapılarak
değerlendirilmelidir
Her halükarda eğer
valfin kullanıldığı yerdeki çalışma şartlarında patlayıcı ortam mevcut
ise; kullanıcı ürünün özellikle elektrostatik ateşleme riski olup
olmadığını göz önüne almalıdır. Diğer tüm durumlarda valfin ATEX
2014/34/EU direktifine göre değerlendirilmesi gerekir
Tank çiftliği tabir
edilen bazı alanlarda tankerler bir zone içerisine kadar (Örneğin
genellikle Zone 1 e) girebilmektedirler. Bu durumda tank çiftliğinin
sahibi olan kullanıcı tanker sahibinden tankerinin ATEX e uyumlu
ürünlerle donatılmış olmasını talep edebilir
Böyle bir durumda
tankerin tamamı ya da bir kısmı tamamen patlayıcı ortamlarda kullanılmak
üzere tasarlanmış olsa bile, insan girip çıkabildiği ve “manhole” olarak
tabir edilen kapakların havalandırma valfi (nefes alma valfi – breather
valves) 2014/34/EU Direktifi kapsamında olmayabilir. Bu tip bir cihaz
kendisi bir ateşleme kaynağına ve ATEX direktifinde tanımlandığı gibi
bir “emniyet cihazı” (safety device) na da sahip değildir. Bu nedenle de
bir (ATEX direktifinde tanımlanan) koruyucu sistem (protective system)
ile örneğin bir alev tutucu ile de teçhiz edilmesi gerekmez
Basınçlı Ekipman
Direktifinde (The Pressure Equipment Directive) basıncın neden olduğu
patlama/alevlenme göz önüne alınmamıştır. Aynı direktif kendiliğinden
ateşleme kaynağına sahip olma kavramını da göz önüne almamıştır. Bu
direktif basınçlı ekipmanda kullanılan ve ATEX Direktifine tabi olarak
uygunluk değerlendirilmesi yapılma mecburiyeti olan emniyet
aksesuarlarını da göz önüne almaz.
Basınçlı Ekipman
Direktifine tabi olan bir ekipmanda ATEX Direktifine göre uygun bir
şekilde sertifikalandırılmış bir ekipman var ise; bu ekipmanın uygun bir
şekilde basınçlı ekipman direktifine tabi olan ekipmana montajı, bu
ekipmanı üreten imalatçının sorumluluğundadır. Bu sorumluluğa bağlantısı
yapılan bu ekipmanın (örneğin valf ve flanşın) tamir ve bakımının nasıl
yapılacağı da dâhildir. Eğer Basınçlı Ekipman Direktifi (PED)
direktifine göre belgelendirilen ekipman içeriğindeki özgün şartlara
göre oluşan kendi çalışma sıcaklığı nedeni ile sıcak yüzey içeriyorsa da
bu ekipmanı ATEX 2014/34/EU Direktifine göre değerlendirilmesi gerekli
değildir. Ancak gerek yüzey sıcaklıkları ve statik elektrik açısından
risk değerlendirilmesinin yapılması ve patlayıcı ortama karşı ateşleme
riskinin olup olmadığının değerlendirilmesi son kullanıcının
sorumluğundadır.
2-
PATLAYICI ORTAMLARDA
KULLANILACAK VALFLERİN BELGELENDİRİLMESİ:
Patlayıcı ortamlarda kullanılacak olan (Exproof) valflerin
belgelendirilmesinde ise önce
1- Valfin türü,
2- Valfin mekanik olarak mı yoksa elektrikli olarak mı çalıştırıldığı
göz önüne alınmalıdır
Valf
Türleri:
1) Pnömatik Aktüatör (Pneumatic Actuator
2)Hidrolik Aktüatör (Hydraulic Actuator)
3) Çek Valf (Check Valve)
4) Basınç Düşürme Valfi (Pressure reducing valves)
5) Kıstırma Valfi (Pinch valves) Diyaframlı veya bilezikli (with
diaphragms or sleeve)
6) Kelebek Valf (Butterfly valves)
7) Küresel Valf (Globe valve)
8) Bilyalı Valf (Ball valve)
9) Doğrudan Harekete Geçen Basınç Düşürme Valfi (Direct Action Pressure
Relief Valve)
10) Konik ya da Silindirik Geçmeli Valf(Conical or cylindrical plug
valve)
11) Kanal vanası olarak da bilinen bir kapı vanası (Gate Valve):
12) Kontrol Valfi (Control valves)
13) Kendiliğinden Ayarlama Yapan Kontrol Valfi (Self-regulating control
valves)
Bu tür valflerin
belgelendirilmesinde göz önüne alınan Patlama Tehlike Değerlendirmesi
aşağıdaki gibidir:
(NOT:Diğer valflerin
belgelendirilmesinde benzer değerlendirme hususları geçerlidir)
