Ex-p Basınçlı Koruma
(TS EN 60079-2 Patlayıcı Gaz Ortamlarında Kullanılan Elektrik Aygıtları İçin Genel Kurallar - Basınçlı Muhafazalar)
Muhafaza içinin hava ile süpürülmesi veya basınçlandırılması metodu ile yapılan basınçlı koruma sistemlerinde iki tane önemli sorun mevcuttur:
Muhafaza kutusu içindeki basınç yüksek olduğundan;
- Muhafazanın bu basınca dayanıklı ağır malzemeden imal edilmesi ve aynı zamanda
- Muhafaza içerisinden dışarıya gaz veya hava sızıntısının olmaması gerekir.
Eğer muhafaza ebatları örneğin 2mx1m ve süpürme basıncı 17 milibar ise, bu muhafazanın iç yüzeyine 340 kg. lık bir yük uygular.
Oransal valf (proportional valve) ve elektronik basınç kontrol sistemi kullanmak sureti ile basıncı (2.5 / 7mbar) arasında tutmak sureti ile, muhafaza yüzeyine uygulanan yükü 140 kg. düzeyinde tutmak mümkün olur. Bu genellikle standart bir uygulamadır
Ürünün maliyeti kullanılan metal muhafazanın kalınlığı ile orantılıdır. Ağırlık ve sızıntı ihtimali etkenleri muhafaza kalınlığı ile ilgilidir.
Bu örnekte muhafaza ve basınçlandırma sisteminin özellikleri şunlardır :
Muhafaza içindeki süpürme basıncı 25 mbar yerine 7,5 milibar tutulmuştur. Bu duvar kalınlığını ve maliyeti düşüren bir etkendir.
- Gaz sızıntısının önlenmesi için basınç (15 milibar yerine) 2,5 milibarda tutulmuştur
- PID valf sistemi hava tüketimini azaltmakta olup, geleneksel pnömatik sistem kullanılmak sureti ile hava akımı sürekliliği sağlanmaktadır
- Parçaları hareketli olmayan sabit ve küçük hacimli bir kontrol sistemi kullanılmıştır. Montajı kolay ve az bakım gerektirmektedir
- Muhafaza çeliği 304 veya 316L türden paslanmaz çeliktir. Muhafazanın herhangi bir yerinde paslanmaya açık yumuşak çelik kullanılmamıştır. Uzakta bulunan kontrol kutusu da aynı özellikte olup ATEX sertifikalıdır
- Bu basınçlı koruma sistemi Zone 1-21 (ATEX Kategori 2) veya Zone2-22(ATEX Kategori 3) için imal edilmiştir
STAHL firmasının basınçlı koruma ile ilgili hazırladığı bilgilendirme dokümanı için Tıklayınız...
BARTEC firmasının basınçlı koruma ile ilgili hazırladığı (Motor Purge Control - MPC sistemi) bilgilendirme dokümanı için Tıklayınız...
BELGELENDİRME PROSEDÜRÜ:
Belgelendirme şu kriterlere göre gerçekleştirilmelidir:
- Ürün Kategori 1 (Zone 0/Zone 20 veya M1) ile ilgili ise AB - Tip İnceleme Sertifikası (EU-Type Examination Certificate) yayımlanmalıdır. Bu durumda bir ATEX konusunda yetkilendirilmiş bir (ATEX Onaylanmış Kuruluş-ATEX Notified Body) başvurulmalıdır
- Ürün sadece Kategori 2 (Zone 1/Zone 21 veya M2) ile ilgili ise (Ürün elektrikli olmayan bir ekipman ise); imalatçı hazırlamış olduğu Teknik Dosyasını bir Onaylanmış Kuruluşa teslim etmelidir. Onaylanmış Kuruluş Teknik Dosyayı teslim alarak kendi arşivinde 10 (on) yıl saklamalı ve bu teknik dosyayı kendisine teslim eden ekipman imalatçısına veya onun yetkili temsilcisine Teknik Dosya Alındı Belgesi (Receipt of Technical File) vermelidir
- Ürün sadece Kategori 3 (Zone 2/Zone 22 veya M2) ile ilgili ise; ürün imalatçısının bir Onaylanmış Kuruluşa başvurmasına gerek yoktur. Kendisi bir Uygunluk Beyanı (Declaration of Conformity) yayımlayarak ürününü piyasaya sürebilir. Bununla birlikte hangi kategoride olursa olsun (Kategori 3 dâhil); eğer ürün imalatçısı ürününe ATEX 2014/34/EU direktifi Annex IX a göre Birim Doğrulama Belgesi (Unit Verification Certificate) almak isterse bir Onaylanmış Kuruluşa başvurabilir
Eğer bir Onaylanmış Kuruluşa başvurulmuş ise; ATEX 2014/34/EU Direktifine göre Onaylanmış Akredite Belgelendirme Kuruluşunun TS EN 17065 standardına göre belgelendirme prosedürü şöyledir:
-Patlayıcı ortamlarda kullanılmak üzere üretilen bir ekipmanın ATEX 2014/34/EU direktifine göre belgelendirilebilmesi ve ürüne direktifin Annex III (Modül B) AB -Tip İnceleme Belgesi (EU-Type Examination Certificate) yayınlanabilmesi için öncelikle, bu ekipmanın üreticisinin uygun bir Teknik Dosya (Technical File) hazırlaması ve bu dosya içerisinde belgelendirmeye esas gerekli bilgilerin bulunması gerekir. İmalatçı bu Teknik Dosya ile ATEX 2014/34/EU direktifine göre yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşuna (ATEX Onaylanmış Kuruluş-ATEX Notified Body) başvurmalıdır.
Teknik Dosyayı alan belgelendirme kuruluşu öncelikle teknik dosyayı akredite olduğu TS EN 17065 Ürün Belgelendirme standardının;
- Madde 7.3 öngörüsüne göre “Başvurunun İncelenmesi” konseptinde incelenmelidir. Bu aşamada Belgelendirme Kuruluşu atadığı bir uzman aracılığı ile Teknik Dosyada yer alan bilgilerin ürünün belgelendirilebilmesi için yeterli doküman ve bilgileri içerip içermediği belirlenmelidir. Eğer yeterli bulunur ise müracaat kayda alınır. Yeterli bulunmaz ise Madde 7.3.4 e göre başvuru reddedilir. Ret kararı;
- Başvuran ile belgelendirme konusunda herhangi bir ihtilafının olması
- Değerlendirme faaliyetlerinin tamamının gerçekleştirilmesi ve sonuçlandırılması için gerekli araçlara sahip olmaması,
- Belgelendirme kuruluşunun bu ekipmanı belgelendirmek için yeterlik (personel yetkinliği) ve imkâna sahip olmaması,
- Belgelendirme kuruluşunun daha önceden bu tür bir ürünün belgelendirilmesinde deneyiminin olmaması gibi nedenler olabilir
-Onaylanmış Kuruluş tarafından kayda alınan müracaat TS EN 17065 Ürün Belgelendirme standardı Madde 7.4 Maddesine göre “Başvurunun Değerlendirilmesi” kapsamında değerlendirilmelidir. Üretici tarafından hazırlanan Teknik Dosya içeriğinde yer alan teknik bilgilerin bir teknik uzman aracılığı başvuru kapsamındaki ürünün Teknik Dosyada sunulan teknik nitelikteki belgeler, raporlar vb. bilgiler, tasarım açısından ilgili standardın öngördüğü teknik özelliklere uygun olup olmadığı değerlendirilir. Bu şekilde tasarım uygunluğu onaylanan ürünün; üreticisinden onaylanan tasarıma bire-bir uygun bir örneğini (“prototip”ini) imal etmesi istenir. (Bu aşamada belgelendirme kuruluşu tarafından üreticinin bu ürünü ürettiği işyerinde de inceleme yapılabilir)
-Ürün imalatçısı tarafından hazırlanan prototipin Teknik Dosya içerisinde yer alan dokümanla kanıtlanan tasarıma uygun olarak imal edildiğine dair gerek “ölçü kontrolü” ve gerekse de “işlev kontrolü” açısından değerlendirilmesi gerekir. Bu aşamanın akabinde ürünün ilgili standardın öngördüğü “Doğrulama ve Testleri” yapılmalıdır
- Belgelendirme Kuruluşu kendi imkânlarında mevcut olan testleri yapabileceği gibi taşeron laboratuvar olarak harici imkânları da kullanabilir. Eğer testlerin yaptırılması için harici taşeron laboratuvar kullanılacaksa, bu laboratuvarın uygunluğu Onaylanmış Kuruluş tarafından değerlendirilmeli ve bu değerlendirmeleri kayıt altına almalıdır. Ayrıca bu laboratuvarı kullanılacağına dair müşterisinin bilgisi ve onayı olmalıdır
TS EN 17065 Ürün Belgelendirme standardının Madde 7.4.4 e göre Taşeron laboratuvar kullanılması durumunda, taşeron laboratuvardan gelen test raporları da değerlendirilmeli ve sonuçları kayıt altına alınmalıdır. Ayrıca eğer müşteri tarafından önceden kendi ürünü hakkında yaptırılmış test raporları var ise bunlar da TS EN 17065 Ürün Belgelendirme standardının Madde 7.4.5 e göre Belgelendirme Kuruluşu tarafından değerlendirilmeye tabi kılınmalıdır. Bu durumda belgelendirme kuruluşu sonuçların sorumluluğunu üstlendiğinde ve değerlendirmeyi gerçekleştiren kuruluşun standartta yer alan şartları ve belgelendirme programında belirtilen şartları yerine getirdiğinden emin olduğunda kabul etmelidir
- Belgelendirme kuruluşu, yaptığı değerlendirmelerde tespit ettiği tüm uygunsuzluklar hakkında müşteriyi bilgilendirmelidir
- Belgelendirme kuruluşu, ATEX Teknik düzenleme Sorumlusu altında göre yapan ATEX Birim Yetkilisi veya Teknik Yönetici tarafından belgelendirme kararı verilmeden önce tüm değerlendirme sonuçlarını gözden geçirmeli ve dokümante edilmelidir
- Belgelendirme Kararı belgelendirme kuruluşu tarafından, değerlendirme ile ilgili tüm bilgi ve sonuçların gözden geçirilmesi için atanmış ATEX Birim Yetkilisi veya Teknik Yönetici tarafından verilir
Necdet KARABAKAL
Fizik Yük. Müh
www.necdetkarabakal.com
